трансформациялашув
трансформациялашув
жараёнлари
жараёнлари
кечган
кечган
.
.
Қай
Қай
бир
бир
жойдан
жойдан
бир
бир
ғишт
ғишт
олсам
олсам
.
.
ўрниға
ўрниға
ўн
ўн
ғишт
ғишт
қўйдирдим
қўйдирдим
,
,
бир
бир
дарахт
дарахт
кестирсам
кестирсам
,
,
ўрнига
ўрнига
ўнта
ўнта
кўчат
кўчат
эктирдим
эктирдим
АМИР
АМИР
ТЕМУР
ТЕМУР
170
Амир Темур ва Темурийлар даврида бунёд этилган
меъморий обидалар ва боғлар
Самарқандда
:
Ғўри Амир
мақбараси
Шохи Зинда
ансамбли мажмуи
Кўк сарой
Бўстонсарой
Бибихоним масжиди
ва мадрасаси
Улуғбек мадрасаси
Улуғбек расадхонаси
Боғи Дилкушо
Боғи Беҳишт
Боғи Жахонаро
Боғи Нав
Боғи Давлатобод
Боғи Шамол
Боғи Зағон
Боғи Майдон в
.
б
.
Тошкент
атрофида
қурилган
Зангиота
мақбара мажмуи
Туркистонда Аҳмад
Яссавий
мақбара
мажмуи
Шаҳрисабздаги
Оқсарой мажмуи
Бухоро
,
Ғиждувонда
барпо
этилган
масжид
,
мадрасалар
Тошкент
яқинида
Шохрухия
шаҳри
қурилиши
Хирот ва унинг
атрофида
:
Бойсунқур
Нигористони
Гавҳаршодбегим
мадрасаси
Ихлосия мадрасаси
Халосия хонақоси
Шифоя шифохонаси
Хусайн Бойқаро
даврида қурилган
300
дан зиёд ноёб
иншоотлар
:
масжид
-
у
мадрасалар
,
мақбара
-
ю
шифохоналар
,
работ
-
у карвонсаройлар
,
сув ҳавзалари
,
кўприклар в
.
б
.
171
172
173
Temuriylar davlatida boshqaruv tizimi
Bakovul
Sozanda
Munshilar
Choparlar
Tabiblar
Dorichi
Saroy vaziri
Bosh hojib
Jibachi
Xazinachi
Bitikchi
Qushchi
Harbiy
Dunyoviy
Sipoh
Raiyat
Diniy
Mahalliy
174
Temuriylar harbiy boshqaruv tizimi
Amirlar
Mingboshi
Dorug’a
Yuzboshi
Qutvol
O’nboshi
Qoravulbegi
Bahodirlar
Tunqotar
Mirshab
Hukmdor
Amirul-umaro
Tavochi
175
Temuriylar davrida mahalliy
hokimiyat
Dorug’a
Bek (Hokim)
Shayhulislom
Qutvol
Sinohiylar
Qozi
Amir
Faqih
Yorg’uchi
Munshi
Kadhudo
Kalontar
Ziroatchi
Savdo ahli
Hunarmand
Raiyat
176
TESTLAR
1.
Qachon Amir Temur xiyoboniga
uning haykali qo’yilgan?
A) 1989 yil
B) 1991 yil
S) 1993 yil*
D) 1994 yil
2.
Amir Temur haykali birinchi bo’lib
qaerda va qachon o’rnatildi?
A) 1996 yil Samarqandda
B) 1993 yil Toshkentda*
S) 1996 yil Shaxrisabzda
D) 1992 yil Samarqandda
3.
Amir Temurning pirlaridan birini
aniqlang?
A) Jalol Xokiy
B) Sayyid Baraka
S) O’ljoytu Sulduz
D) Mavlono Alouddin Koshiy
4.
Amir Temur qo’shini necha qismga
bo’lingan?
A) 3 qismga
B) 4 qismga
S) 7 qismga
D) 10 qismga
5.
Quyidagi asarlar orasidan Mirzo
Ulug’bek qalamiga mansubini
aniqlang?
A) "Ziji hoqoniy"
B) "Tarixi arba’ ulus"*
S) "Habib us-siyar"
D) "Zafarnoma"
6.
Amir Temur davlati markaziy
ma’muriyati boshida nechta vazir
bo’lgan?
A) 4 ta*
B) 7 ta
S) 3 ta
D) 12 ta
7.
Mirzo Ulug’bek "Ziji jadidi
Ko’ragoniy" asarida nechta sobita
yulduzning
koordinatalarini bergan?
A) 1010 ta
B) 995 ta
S) 1018 ta*
D) 683 ta
8.
Jizzax yaqinidagi Ilono’tti darasida
hozirgi kungacha saqlanib qolgan
"Zafarnoma" kim tomonidan
yozdirilgan?
A) Amir Temur
B) Mirzo Ulug’bek*
S) Boburmirzo
D) Shohruhmirzo
9.
Amir Temur bilan ko’plab Yevropa
davlatlari hukmdorlari elchilik aloqalari
o’rnatgan. Shulardan biri Kastiliya
qiroli Genrix III edi. Kastiliya hozirgi
qaysi Yevropa davlati hisoblanadi?
A) Italiya
B) Vengriya
S) Fransiya
D) Ispaniya*
10.
XV asrda Ulug’bekning yil hisobi
hozirgi zamon o’lchovlariga juda yaqin
bo’lgan, lekin ular o’rtasida farq bor.
Ushbu farq qanchani tashkil qilgan?
A) 30 minut 49 soniya
B) 1 minut 2 soniya*
S) 30 minut 17 soniya
D) 11 minut 14 soniya
11.
XV asrda kim "tabriziy", "usuli
otlig’" kuylarini ijod qilgan?
A) Mirzo Ulug’bek*
B) Navoiy
S) Jomiy
D) Binoiy
12.
Padarkush Abdulatif o’ldirilgandan
177
so’ng Samarqandda kim podshoh qilib
ko’tarilgan?
A) Sulton Abusaid
B) Alouddavla
S) Sulton Husayn
D) Mirzo Abdullo*
13.
Amir Temur faoliyatining dastlabki
yillarida unga sodiq bo’lgan ......nafar
kishiga amirlik martabasini beradi?
A) 150
B) 170
S) 200
D) 313
14.
Amir Temur davrida askariy
qismlarni viloyatlardan to’plash bilan
shug’ullangan
amaldorni aniqlang?
A) yasovulboshi
B) to’qsabo
S) tavochi*
D) dorug’a
15.
Temuriylar davrida Tibetdan
Buxoro va Samarqandga elchilar kelgan
yilni
aniqlang?
A) 1418 yil
B) 1419 yil
S) 1420 yil
D) 1421 yil*
16.
Ulug’bek 1428 yilda zarb etgan
pullar xalq orasida qanday nom bilan
shuhrat topgan?
A) "G’itrifiy"
B) "Fulusi adliya"*
S) "Muhammadiy"
D) "Falsiy mirzo"
17.
"Sohibi adl" nomi bilan ulug’langan
hukmdorni aniqlang?
A).Amir Temur*
B).Xusrav Anushervon
S) Ismoil Somoniy
D).Xorun ar-Rashid
18.
1360-1361 yillarda
Movarounnahrdagi siyosiy vaziyatdan
foydalanib, uni bo’ysundirishga harakat
qilgan Mo’g’uliston xonini aniqlang.
A).Amir Qazag’on
B).Ilyosxo’ja
S).
Tug’luq Temur*
D).Amir Husayn
19.
Go’ri Amirning kirish peshtoqi kim
tomonidan bunyod etildi?
A).Amir Temur
B).Shohrux
S).Abdullaxon II
D).
Ulug’bek*
20.
Amir Temurning "bo’y xushuni"
deb nomlangan saralangan qo’shini
necha qismdan iborat edi?
A).20 qismdan
B).
27 qismdan*
S).30 qismdan
D).10 qismdan
21.
Amir Temur yodi xotirasiga atab
bunyod etilgan Temuriylar tarixi davlat
muzeyining tantanali ochilish marosimi
qachon bo’lib o’tdi?
A).
1996 yil 18 oktyabr*
B).1996 yil 9 aprel
S).1997 yil 18 oktyabr
D).1997 yil 21 aprel
22.
Amir Temur haykali birinchi bo’lib
qaerda va qachon o’rnatildi?
A).1996 yil Samarqandda
B).
1993 yil Toshkentda*
S).1996 yil Shaxrisabzda
D).1992 yil Samarqandda
23.
Qachon Samarqand va Shahrisabzda
178
Amir Temurga haykal qo’yilgan?
A).1991 yil
B).1993 yil
S).1994 yil
D).
1996 yil*
24.
Amir Temur saltanatining
poytaxtini aniqlang?
A).Samarqand*
B).Kesh
S).Buxoro
D).Toshkent
25.
Amir Temur besh yillik urushi
davomida egallagan hududlarni toping.
A).Gurjiston, Iroqning shimoliy qismi,
Misr
B).
Farbiy Eron, Iroqi Ajam, Kavkaz*
S).Xalab, O’rmuz, Ubuliston
D).Janubiy Ozarbayjon, Armaniston,
Shom
26.
Samarqandda 1420 yilda madrasa
ochilganda, unda birinchi darsni o’qigan
Shamsiddin
Muhammad Havofiy haqida kim
ma’lumot bergan?
A).Sharafuddin Ali Yazdiy
B).
Zaynuddin Vosifiy*
S).Hafizi Abru
D).Nizomiddin Shomiy
27.
Amir Temur hukmronligi davrida
"Qubbatul ilm val adab" unvoniga ega
bo’lgan shaharni aniqlang.
A).Samarqand shahri
B).
Kesh shahri*
S).Turkiston shahri
D).Buxoro shahri
28.
O’rta asrlar davri tarixida sharqning
quyidagi qaysi hukmdori G’arbda
"katolik dinining homiysi" sifatida
shuhrat qozongan edi?
A).Zahiriddin Muhammad Bobur
B).Boyazid Yildirim
S).
Mironshoh Mirzo*
D).Xalil Sulton
179
GLOSSARIY
qal’a
– mudofaa maqsadida qurilgan, strategik jihatdan qulay va mustahkam
tayanch punkti.
ajam
– arablar o’zlari bosib olgan hududlardagi boshqa xalqlarni, jumladan,
Yaqin, O’rta Sharq hamda O’rta Osiyo xalqlarini shunday ataganlar.
amir al-mo’minin
– mo’minlarning hukmdori. Ilk islom davrida xalifalarning
keng qo’llanilgan unvoni. Bu unvonni dastlab xalifa Umar olgan. Keyingi barcha
xalifalar ham shu unvon bilan yuritilgan.
amir ul-umaro
– harbiy ishlarni boshqargan
bantak
– qul
biy
– urug’ va qabila oqsoqoli
vazir ul-vuzaro
– ulug’ vazir
vaqf
– masjid, madrasa va muqaddas joylar uchun ajratilgan mulk bo’lib, ular
soliqdan ozod etilgan.
guvokor
– savdogar
devon ad-dar
– kengash, u o’z navbatida uchga bo’lingan.
korikor
– xizmatkor
ko’shk –
istehkomli baland qo’rg’on
mulk
– xususiy er egalariga qarashli erlar
mufatih
– vaqf ishlarini amalga oshiruvchi shaxs
naf
– ilk o’rta asrlarda Sug’dda shahar va qishloq aholisi shunday nomlangan.
ushr
– musulmon mamlakatlarida natura shaklida undirilgan soliq. Ushr solig’i har
yili dehqonchilik, chorvachilik, baliqchilik mahsulotlari va boshqalardan olingan.
xiroj
– er solig’i; Yaqin va O’rta Sharq mamlakatlarida, jumladan, O’rta Osiyoda
davlat tomonidan undirilgan er solig’i. Xiroj O’rta Osiyoda VII asrda arablar
tomonidan joriy qilingan; hosilning 20-25% hisobida olinadigan qishloq xo’jalik
solig’i;
vaqf erlari
– machit, madrasa, xonaqoh va maqbaralarga vaqtincha yoki abadiy
foydalanish uchun beriladigan erlar
Do'stlaringiz bilan baham: |