3-ma’ruza. O‘lchash usullari va vositalari

aniqlikli va tengmas aniqliklilarga bo‘linadi.
Tenganiqlikli deganda 
qandaydir fizikaviy kattalikni bir xil sharoitda bir xildagi aniqlikka ega 
bo‘lgan o‘lchov vositasi bilan o‘lchash tushuniladi. Tengmasaniqlikdagi 
o‘lchashda bu shartlar qondiril-maydi, ya’ni bajarilmaydi.
 3. 
O‘lchashlar qatorida o‘lchash soni bo‘yicha o‘lchashlar bir 
martalik va takroriy o‘lchashlarga bo‘linadi.
Bir martalik 
o‘lchashda o‘lchash bir marta o‘tkaziladi. Takroriy o‘lchashda bir 
o‘lchamdagi fizikaviy kattalikni o‘lchash nati-jasi ko‘p martalik 
o‘lchashlar qatoridan iborat bo‘ladi.
 4. 
O‘lchanayotgan kattalikning o‘zgarishiga nisbatan, 
o‘lchashlar statik va dinamiklarga bo‘linadi. 
 
Statik o‘lchash
– o‘lchash jarayoni davomida o‘lchamini 
o‘zgartirmaydigan fizikaviy kattalikni o‘lchash. 
Dinamik o‘lchash
, bunda o‘lchami o‘zgaruvchi fizikaviy kattalikni 
o‘lchash tushuniladi.

---

 5. 
Metrologik vazifasi bo‘yicha o‘lchashlar texnikaviy va 
metrologik o‘lchashlarga bo‘linadi.
Texnikaviy 
o‘lchashlar 
texnikaviy o‘lchov vositalari yordamida olib boriladi. Metrologik 
o‘lchashlarda etalonlar yordamida o‘lchamini ishchi o‘lchov vositalariga 
uzatish maqsadida fizikaviy kattalikning birligi yaratiladi.
 6. 
O‘lchash natijalarini ifodalashga qarab, o‘lchashlar mutlaq 
(absolyut) va nisbiy o‘lchashlarga bo‘linadi.
Mutlaq o‘lchash
deganda bir yoki bir necha asosiy kattaliklarni 
bevosita o‘lchanishini va (yoki) fizikaviy doimiylikning qiymatlarini 
qo‘llash asosida o‘tkaziladigan o‘lchash tushuniladi. 
Nisbiy o‘lchashda
kattalik bilan birlik o‘rnida olingan nomdosh 
kattalikning nisbatanini yoki asos qilib olingan kattalikning o‘zgarishini 
o‘lchash tushuniladi.