O. L. Muxamedov Kafedra mudiri

1. Iqtisodiy geografiyaning predmeti.
Iqtisodiy geografiya – ijtimoiy geogr fanlar 
turkumiga kirib, ijtimoiy ishlab chiqarishni geografik muammolarni, ishlab chiqarishni 
joylashtirish, xududiy ishlab chiqarish majmualarini vujudga kelishi va rivojlanishi 
muammolarini tadqiqot qiladi. Moddiy ne’mat ishlab chiqarish jarayonini gegorafik – 
xususiyatlarini o‘rganadi. Bu jarayonda kishilar o‘rtasida ishlab chiqarish munosabatlari 
shakllanib, ishlab chiqarish vositalari va iste’mol buyumlari vujudga keladi. Moddiy ne’mat 
ishlab chiqarish kuchlari o‘ziga quyidagilarni oladi: ishlab chiqarish vositalari qaysiki ular 
yordamida odamlar o‘z bilimlari, tajribalari, ko‘nikmalari tufayli moddiy ne’matlar ishlab 
chiqaradilar. Ishlab chiqarish usulining ikkinchi tomoni – bu ishlab chiqarish munosabatlari 
bo‘lib, moddiy ne’mat yaratish jarayonida kishilar o‘rtasida ishlab chiqarish aloqalari vujudga 
keladi. 
Iqtisodiy geografiya ishlab chiqarishning munosabatlari bilan uzviy ravishda bog‘langan 
holda ishlab chiqarish kuchlarini xududiy joylanishini o‘rganadi. 
Ijtimoiy ishlab chiqarishning geografik muammolarini tadqiqot qilish ijtimoiy mehnat 
taqsimotini keng ko‘lamda, ya’ni xududiy (geografik) mehnat taqsimotini tashkil qilish bilan 
aniqlanadi. 
Iqtisodiy geografiya ishlab chiqarish geografiyasini o‘rgangan holda qayerda va nima 
ishlab chiqarish mamlakatlarini sharoiti va rivojlanishi xususiyatlarini hamda ularda iqtisodiy 
rayonlar vujudga kelishini, mamlakatlar va rayonlar o‘rtasida iqtisodiy aloqalarni shakllanishini 
tushuntiradi. Shu bilan birga iqtisodiy geografiya xududlar xo‘jaligini faqatgina yozib 
chiqmasdan, balki aniq materiallarni umumlashtirib va tahlil qilish yo‘li bilan u yoki bu 
mamlakat, rayon, markaz yoki xo‘jalik tarmoqlarida ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish va 
xududiy tashkil qilish xususiyatlarini ob’ektiv qonuniyatlarini tushuntirib beradi. 
Iqtisodiy-geografik izlanishlar mamlakatimizni, boshqa yaqin va uzoq mamlakatlarni 
bilishda muhimdir. Mehnatkashlarni umumiy bilimini va ayniqsa iqtisodiy bilim saviyasini 
oshirishda roli katta. 
Ishlab chiqarishni geografik muammolarini hal qilish borasida iqtisodiy geografiya xalq 
xo‘jaligini rejalashtirish uchun, xo‘jalik ob’ektlarni joylashtirish uchun muhim bo‘lgan va xalq 
xo‘jaligini rivojlantirishni istiqbollari va bashorat qilish bilan bog‘liq bo‘lgan qator masalalarni 
tadqiqot qiladi. 
Ijtimoiy formatsiya ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirishni umumiy qonunlari turli xil 
tarixiy, tabiiy va texnik sharoitlarda mamlakat, rayon va xo‘jalik tarmoqlarida ishlab chiqarishni 
joylashtirishda o‘z ifodasini topadi. Iqtisodiy geografik tadqiqotlarda ana shu mahalliy 
sharoitlarni o‘rganishga katta ahamiyat beriladi.