|
u
rgil
as
h
q
u
d
u
gin
in
g
ye
r
yu
zas
in
i k
es
ib
o‘
tgan
j
oyi;
q
u
d
u
q
t
u
b
i
–
b
u
rgil
as
h
j
ar
ayon
id
a
ch
u
q
u
rlan
u
vc
h
i
q
u
d
u
q
n
in
g
tu
b
i.
U
h
alq
as
im
on
,
yaxl
it
,
quduq
de
vor
i
–
bur
g‘
ila
sh
qdug‘
in
ing
yon
yuz
as
i
q
uduq
de
vor
i
–
bur
gil
as
h
qudug
ini
ng
yon
yuz
as
i
quduq
stvol
i
-
quduq
de
vo
ri
bil
an
che
ga
ra
langa
n
bos
hli
q.
quduq
o‘
qi
-
qud
uq
tubi
mar
ka
zidagi
ge
omet
rik
nuq
ta
joyi
.
quduq
chuqur
li
gi
-
quduq
o‘
qi
bo‘
yicha
quduq
og‘
zidan
quduq
tubi
ga
cha
bo‘
lgan
mas
of
a.
Kichik kesim yuzasi va katta uzunlikka ega bo‘lgan silindirik shakldagi tog‘ inshooti
“quduq” deb ataladi.
Quduqlar asosan vertikal va qiya yo‘naltirilgan shakllarda bo‘ladi. Ayrim hollarda
gorizontal quduqlar ham uchraydi.
Quduq neft, gaz va suv qatlamlarini yer yuzasi bilan bog‘lovchi kanal hisoblanib, u yer
ostidan neft, gaz va suvni olish uchun xizmat qiladi.
37
Tayanch qudug‘i - ma’lum bir hududlarining geologik-tiktonik
tuzilishini, gidrogeologik sharoitlarni, neft va gaz to‘planishi qulay
bo‘lgan cho‘kindi tog‘ jinslarining turlarini, aniqlashga
mo‘ljallangan.
QUDU
QL
AR
QUYI
DA
GI
T
OI
F
A
VA
GURU
HL
AR
GA
B
OL
INA
DI
Parametrik quduq - yer po‘stining chuqurroq qismining geologik
kesimini, tektonik strukturasini o‘rganishga, maxsus mo‘ljallangan
quduq.
Strukturali quduq- tayanch va parametrik burg‘ilash, geofizik
usullar yordamida aniqlangan neft va gazga qatlamlarni, ularni
tuzilishini, shaklini o‘rganishga mo‘ljallangan quduq.
Foydalanish qudug‘i – neft, gaz, mineral, oddiy va termal suvlarni,
mineral tuzlarni qazib olishga mo‘ljallangan.
Qidiruv qudug‘i - geologik, injener-geologik, geofizik izlanishlarni
olib borishga, sanoatga yaroqli miqdori aniqlangan neft va gaz
maydonlaridagi konlarning chegarasini aniqlashga va foydalanish
loyihasini tuzish uchun talab qilinadigan dastlabki hujjatlarni
to‘plashga asoslangan.
Izlov qudug‘i – burg‘ilash va geologik-geofizik tadqiqotlar yorda-
mida aniqlangan maydonda yangi NG uyumini ochish va oldin
ochilgan
konlar atrofidan yangi
NG uyumini qidirishga
mo‘ljallangan quduq.
Baholash qudug‘i – TJ qatlamining kollektorlik xosasini, ishlash
rejimini, kon maydonlarining chegarasini, burg‘ilanuvchanlik
darajasini, qazib olish sxemasini aniqlanib baholaydi.
Kuzatish qudug‘i –NGKlaridan foydalanish tartibini muntazam
ravishda nazorat qilishiga hamda yer osti suv yuzasi sathini,
rejimini, kimyoviy tarkibini, bosimini, namuna olish usulini, suvli
qatlamlarning o‘zaro bog‘liqligini kuzatishga mo‘ljallangan.
Haydovchi qudug‘i – neft va gaz konlarining chegara orti
zonasidagi (maydonidagi) qatlam bosimini bir miyorida saqlab
turish uchun suvni yoki gazni bosim bilan haydashga asoslangan.
38
Neftgaz qazib olish sanoatida quduqlarning inshooti har xil maqsadlar uchun
mo’ljallanadi va ular tuzilmali, izlov, qidiruv, ishlatish, haydovchi va maxsus turlarga
bo’linadi.
Ishlatish quduqlari orqali neft, gaz yoki gazkondensat qazib olish amalga
oshiriladi; haydovchi quduqlar orqali – qatlamga suv, gaz, bug’ haydaladi. Konlarni
ishlatish jarayonida bir qator sabablarga muvofiq qazib oluvchi quduqlar haydovchi
quduqlarga o’tkaziladi yoki teskari holda foydalaniladi. Konlarda maxsus
mo’ljallangan quduqlardan konni ishlatishni nazorat qilishda, tuzilmali,
kollektorlarning xossasi, qatlamdagi issiqlikning ta’sir etishi va hakozolar
aniqlashtiriladi.
Ishlatish quduqlari inshootlarning eng muhim qismi hisoblanadi. Ularning
umumiy yig’indisi quduqlarning ishlatish fondini taqdim qiladi, bahosi zamonaviy
konlarning texnik jihozlanishining umumiy 70-80 % ni tashkil qiladi. Bunday
quduqlarning profili quduqlarning qazish texnologiyasini talabidan va ishlatish
usulidan kelib chiqib har xil bo’ladi. Neft va gaz qazib olishni jadallashtirish maqsadi
quduqlar mahsuldor qatlamning ichiga gorizontal yo’nalishda burg’ilab kiriladi.
Gorizontal quduqlarni burg’ilash texnologiyasi murakkab va narxining baland
bo’lishiga qaramasdan qazib olish debitining yuqoriligi tufayli iqtisodiy
samaradorligi yuqoridir. Quduqlarning profillari 2.1-rasmda ko’rsatilgan 2.1-rasm, a-
tik, b-qiya quduq tubi tiklikdan bir oz egilgan. 2.1-rasm, b-dan ko`rinib turibdiki u
uchta uchastkadan tashkil topgan – tik, o’tish, maksimal zenit o’tish burchakka mos
keladi va quduq tubigacha qiya to’g’ri yo’naltirilgan.
Profilda 3.1-rasm, d-da zenit burchagi kichik uchastkaga ega ekanligi bilan farq
qiladi. Profil (3.1-rasm, e) tik uchastkaga ega, zenit burchagini olish uchastkasi, qiya-
to’g’ri uchastka, zenit burchakni kamayish uchastkasi va pastki tik uchastkaga ega.
Bu profil juda murakkab, quduq stvolini tikligi bir nechta mahsuldor qatlamlarni
kesib o’tadi. Profil (3.1-rasm, f) qiya-to’g’ri chiziqli uchastkani mavjud emasligi
bilan farq qiladi. Profilda (3.1-rasm, g) qiya-to’g’ri chiziqli uchastka mavjud emas.
Har bir sxemalarda ko’rsatilgan ishlatish quduqlarining profillari quduqlarni ishlatish
hususiyatlaridan kelib chiqib jihozlar tushiriladi.
Mahsuldor qatlamning drenajlashishini yaxshilash uchun quduqning tik
qismidan qatlamga bir necha quduqlar burg’ilanadi, bunday quduqlarga ko’p tubli
(yoki stvolli) quduqlar deyiladi.
Quduqlarning
chuqurligi to‘rt xil
bo‘ladi:
Sayoz quduqlar – chuqurligi 2000 m gacha bo‘lgan
quduqlar.
O‘rta quduqlar – chuqurligi 4500 m gacha bo‘lgan
quduqlar.
Chuqur quduqlar – chuqurligi 6000 m gacha bo‘lgan
quduqlar.
O‘ta chuqur quduqlar – chuqurligi 20000 m gacha
bo‘lgan quduqlar.
39
3.1-rasm. Ishlatish quduqlarining profilini sxemasi. 1-tik uchastkasi; 2-burilish
uchastkasi; 3-qiya uchastkasi; 5-tik uchastka.
3.2-rasm. Ishlatish qudug’ining sxemasi. 1-tizma boshchasi; 2-yo’llanma;
3-konduktor; 4-ishlatish tizmasi; 5-klapan; 6-filtr.
Ishlatish quduqning tartibli sxemasi va uning jihozlari 2-rasmda ko’rsatilgan.
Quduq uchta asosiy uchastkalardan tashkil topgan – yer usti, stvol va filtr va har biri
mos ravishda jihozlar bilan jihozlangan: tizma boshchasi (1), yo’llanma (2),
konduktor (3), ishlatish tizmasi (4), filtr (6). Quduqning eng pastki qismi tubi
deyiladi. Quduq paker yoki ba’zida qirquvchi-klapan bilan (5) jihozlanadi.
Ishlatish qudug’ining stvol qismi konstruktiv mustahkamlash quvurlari bilan
ta’minlangan va quvurning orqa qismi uchastkasi sementlangan bo’ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
