Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti payvand konstruksiyalarini

8.3. Ko‘prikli fermalar tayyorlash texnologiyasi. 
 
Ko‘prikli fermalar o‘zgaruvchan yuklanishlar ta’sirida va past haro-
ratli iqlim sharoitlarida ishlaydi. Bu esa uning payvand birikmalarida 
kuchlanishlar to‘planishiga sezgirlikni oshiradi. Shuning uchun ko‘prik 
konstruksiyalarini loyixalash va tayyorlashda payvand birikmalar va tu-
gunlarda kuchlanishlar to‘planishini kamaytirishga va oldini olishga 
alohida e’tibor beriladi. 
8.8-rasm
. Yuqori va pastki qismida harakatlanishga mo‘ljallangan yaxlit stenkali 
ko‘prik ferma ko‘ndalang kesimi 
Harakatlanish yuqori qismida amalga oshiriladigan temiryo‘l ko‘pri-
gi ikki asosiy balkadan tashkil topadi (8.8-rasm). Balka poyaslariga 
ko‘prik bruslar o‘rnatiladi, bruslarga esa temir yo‘l relslari qo‘yiladi. 
Asosiy balka qo‘shtavrli kesimga ega. Bunday ko‘priklar prolyoti 18,2, 
23, 27, 33,6 m ga teng bo‘lib, zavodda shu uzunlikka teng bo‘lak 
ko‘rinishida yaxlit qilib tayyorlanadi va o‘rnatish joyiga tayyor holda 
yetkaziladi. 
Harakatlanish ko‘prikni pastki qismida amalga oshiriladigan ko‘ri-
nishlarda asosiy balka orasidagi masofa ularni orasidagi bog‘lab 
turuvchi bo‘ylama (2) va ko‘ndalang (1) balka yordamida uzaytiriladi. 
Katta prolyotga ega ko‘prik fermalar tuzilishi ham shunday ko‘rinishga 
ega bo‘ladi. Bunday ko‘priklar sterjenlari ko‘p hollarda payvandlangan 
to‘rtburchak kesimga ega bo‘ladi va ular tugunlarda yuqori mustah-
kamlikka ega boltlar yoki parchinmixlar bilan biriktiriladi.
Avtomobil ko‘priklarida quyidagi ko‘rinishdagi konstruksiyalar keng 
tarqalgan bo‘lib, ular qo‘shtavr kesimga ega bo‘ylama asosiy balka (1), 
temir-beton plita (2), yordamchi balkalar (3) va ko‘ndalang bog‘lov-
chilardan tashkil topadi (8.9-rasm).

---

71
 
8.9-rasm
. Harakat pastki qismida amalga oshiriladigan ko‘prik