Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti payvand konstruksiyalarini

 
8.1. Fermalar tayyorlash texnologiyasi 
 
Fermalar xuddi balkalar singari ko‘ndalang egilishga ishlaydi. Bal-
kalar konstruksiya shakllari fermalarga nisbatan sodda ko‘rinishga ega 
bo‘lib, lekin katta prolyotlarda fermalarni qo‘llash iqtisodiy tomondan 
afzal hisoblanadi. 8.1-rasmda ko‘p qo‘llaniladigan ferma turlari kelt-
irilgan.
8.1-rasm
. Fermalar panjaralari tuzilishi
Fermalarni ishlab chiqarishda uchburchak va raskosli tuzilishga ega 
konstruksiyalar qo‘llaniladi. Yuqori yoki pastki poyas bo‘ylab yuklanish 
qabul qiladigan fermalarda panel uzunligini kamaytirish maqsadida 

---

66
8.1,c,d-rasmlarda tasvirlangan tuzilish bo‘yicha tayyorlanadi. Ba‘zi 
hollarda raskossiz fermalar ishlatiladi. Ishlatish sharoitiga qarab fermalar 
stropila va ko‘prikli turlarga ajratiladi. Stropila fermalar statik yukla-
nishda ishlaydi. Bu ferma sterjenlarida, asosan, prokat profillar, ba’zi 
hollarda bukilgan va truba profillar ishlatiladi. Sterjenlar tugunlarda 
bevosita yoki yordamchi elementlar bilan biriktiriladi va yoyli payvand-
lanadi. Fermalarni yig‘ishda hisobga olinmagan momentlarni paydo 
bo‘lishini oldini olish maqsadida sterjenlar tugunlarda to‘g‘ri birikti-
rilishi kerak. Ferma o‘lchamlari va turlari har xilligini hisobga olgan 
holda konduktorlarda yig‘ish afzalligini qo‘llash mumkin emas. Bu 
holda ko‘chirish usulidan foydalanish yaxshi natija beradi. Belgilar 
bo‘yicha yig‘ilgan birinchi ferma stellajga o‘rnatiladi (8.2,a-rasm), bu 
ferma qolip bo‘lib xizmat qiladi. Har bir keyingi ferma (2) ni yig‘ishda 
detallar qolip ferma (1) ga mos ravishda o‘rnatiladi va yig‘iladi.
8.2-rasm
. Fermani kopirda yig‘ish 
O‘rnatilgan detallarga qisqa choklar qo‘yiladi va yig‘ilgan ferma 
namunadan olinib, aloxida stellajga o‘rnatiladi. Bu fermaga ikkinchi 
tarafdan juft ferma detallari qo‘yiladi va ular qisqa choklar bilan mah-
kamlanadi. Shundan so‘ng fermaning hamma payvand choklari bajari-
ladi. Bu usul sodda va samarador bo‘lib, lekin ferma o‘lchamlarining 
zarur aniqligi va montaj teshiklari to‘g‘ri joylashuvi ta’minlanmaydi. 
Shuning uchun yig‘ishdagi aniqlikni oshirish maqsadida namuna ferma 
chetlarida maxsus fiksatorlar o‘rnatiladi (8.3-rasm). Bu fiksatorlar kon-
struksiya o‘lchamlarini kerakli aniqlikda bo‘lishini ta‘minlaydi. Bu 
kopirda fermalarni yig‘ish quyidagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi: 
Birinchi bo‘lib fasonka payvandlangan chetki plankalar o‘rnatiladi. 

---

67
Chetki planka montaj teshiklarini fiksator teshiklari bilan mos keltirish 
kerak. Shundan so‘ng kopirga fermaning qolgan detallari qo‘yiladi, 
qisqa choklar bilan yig‘iladi, yig‘ilgan ferma kopirdan olinib, pay-
vandlashga uzatiladi.