«iqtisodiy geografiya» fanining predmeti, tadqiqot usullari va vazifalari

Elektroenergiya  omili. 

Bu  sohaning  o’ziga  xos  xususiyati  shundaki,  u 

yaratgan mahsulot - elektr quvvatini jamg’arib, omborxonalarda yig’ib bo’lmaydi, 

undan ayni paytning o’zida foydalanish kerak. Bundan tashqari elektr quvvati yuqori 

kuchlanishli bo’lib, tarmoqlar orqali uzoq masofalarga berilishi mumkin. Masalan, 

xuddu shu maqsadda yirik ko’mir havzalarida yirik yoqilg’i energetika majmualari 

barpo etilgan.  Odatda,  elektr  quvvati  omilini ishlab  chiqarishning hududiy  tashkil 

etilishida  eng  avvalo,  uning  arzon  turiga  ustunlik  beriladi.  Arzon  elektr  quvvati 

gidroelektro-stantsiyalaridan  olinadi,  chunki  bunda  suv  keyin  ham  suvligicha 

qolaveradi,  yoqilg’i  elektr  stantsiyalarida  esa  ko’mir,  mazut  yoki  tabiiy  gaz 

sarflanadi. Elektr quvvati omiliga quyidagi misollarni keltirish kifoya: 1tonna titan 

ishlab chiqarish uchun 40-50 ming kvt-s, shuncha alyuminiy ishlab chiqarish uchun 

17-19  ming  kvt-s,  misni  tozalash,  temir  qotishmalarini  ishlab  chiqarish,  elektr 

pechlarida po’lat eritish uchun ularning har bir tonnasiga 8-10 ming kvt-s atrofida 

elektr  quvvati  sarflanadi.  Tabiiyki,  bunday  korxonalarning  arzon  elektr  quvvati 

manbalariga yaqin joyda qurilishi iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq bo’ladi. 

Suv va iqlim sharoiti ham ishlab chiqarish tarmoqlarini joylashtirishda katta 

ahamiyatga  ega.  Suv  manbalari  ayniqsa  kimyo,  yogoch-tselyuloza,  metallurgiya 

zavodlarining faoliyatiga sezilarli ta’sir qiladi.  

Suv va iqlim sharoitlari boshqa sanoat korxonalarini qurishda ham e’tiborga 

olinadi. Bu omilning ahamiyati ayniqsa O’zbekiston qishloq xo’jaligi uchun muhim 

omil hisoblanadi.