‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Zira etishtirish agrotexnikasi. 
Qora zira 0 ‘zbekistonning 
to g‘li va tog‘oldi mintaqalarida tabiiy holda uchraydi. U ikki yillik 
o‘sim]ik hisoblanadi. Issiqlikka talabchan emas, sovuqqa ehidamli 
o‘simlik hisoblanadi. Qora ziraning urug‘ini kuzda va erta bahorda 
eksa ham b o ‘ladi. 0 ‘simlikni yaxshi o ‘sishi va rivojlanishi uehun 
unumdor (sug‘oriladigan tipik va to‘q tusli b o ‘z tuproqlar) yerlami 
ajratish maqsadga muvofiq b o ia d i. Bu o ‘simlik hozirgi kunda keng 
maydonlarda Ukrainaning janubidagi qora tuproqlarida ekib kelin- 
moqda.
Yerlami kuzda 25-28 sm chuqur haydab, organik o ‘g ‘it va fosfor 
o‘g ‘iti bilan oziqlantirib, begona o ‘tlar qoldiqlaridan tozalab qo‘yish 
lozim. Erta bahorda yerlami boronalab va mola bilan tekislab be­
gona o ‘tlardan tozalanadi. Tuproq harorati 12-14°S b o ‘lganda, mart 
oyining oxiri va aprel oylarining boshlarida yoppasiga qatorlab yoki 
keng qatorlab (60 sm) ekiladi. Gektariga 4-5 million dona urug1 
sarflanadi. Ekish chuqurligi 2-3 sm dan oshmasligi kerak.
Ekinlami parvarishlash nihollar yerdan k o ‘karib chiqqandan 
keyin amalga oshiriladi. Bahorgi yoqqan yom g‘irlar natijasida hosil 
bo‘lgan qatqaloqlami va begona o'tlam i yo‘qotish maqsadida qator 
oralariga ishlov beriladi. Birinchi oziqlantirish gektariga 40 kg dan 
azot va 30 kg dan kaliy o ‘g liti berib sug'oriladi. Sug‘orishdan keyin, 
albatta, kultivatsiya qilib qator oralari yumshatiladi va nihollar qa- 
lin b o ‘lsayagana qilinadi. Ikkinchi oziqlantirishni iyunning oxiri va 
iyul oylarining boshlarida 30 kg azot va 20 kg fosfor o ‘g ‘iti bilan 
oziqlantiriladi va sug‘oriladi.
Vegetatsiya davomida qator oralari 4-5 marta yumshatiladi,
6-7 marta sug‘oriladi va begona o ‘tlar, zararkunandalarga va kasal- 
liklarga qarshi kurashiladi. Qora ziraning birinchi yili o ‘q ildizi va

---

barglari rivojlanadi, lekin gullamaydi. Ikkinchi yili ciln bahorda bo- 
rona qilinadi va begona o4lardan qator oralari lo/.alanadi Ikkinchi 
yili o'sim lik tcz rivojlanadi va gullaydi. O 'sish davomida a/olli, I'os- 
forli va kaliyli o 'g 'itla r bilan oziqlantiriladi. Iyun va iyul oylarida 
qora ziraning urug'lari pisha boshlaydi. Uning 60% mevasi pishib 
yetilganda agar katta maydonlar bo'lsa, hosil don kombaynlari bilan 
yig'iladi.
Uning urug'lari tibbiyotdan tashqari ziravor sifatida konserva 
ishlab chiqarish sanoatida va non yopishda qoilaniladi. Qora zira 
yaxshi asal beruvchi o'sim lik hisoblanadi.