O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “Audit” kafedrasi

18-jadval
Nazorat protseduralarini testlash bilan bog’liq tanlash risklar 
Auditor 
tomonidan 
nazorat 
riskining
bahosi 
To’liq umumiy to’plamga nisbatan ichki nazorat tizimining hozirgi holati 
Samarali 
Samarasiz 
Past 
To’g’ri xulosa 
Ichki nazorat ishonchliligini noto’g’ri 
qabul qilinganlik riski 
Umumiy to’plamda nazoratning pasayishi 
tanlashda 
ko’rsatilganligaga nisbatan 
yuqori(shuningdek, 
nazorat 
riskinin 
baholash riski deb nomlanuvchi o’ta past 
yoki o’ta yuqorilik riski). Auditni 
samarasizlikka olib keladi 
Yuqori 
Umumiy to’plamda nazoratning 
pasayishi 
tanlashda 
ko’rsatilganligaga 
nisbatan 
past(shuningdek, nazorat riskinin 
baholash riski deb nomlanuvchi 
o’ta yuqori yoki o’ta past riski). 
Auditni samarasizlikga olib keladi. 
To’g’ri xulosa 
Schetlar sal’dolari tafsilotlari testlash bilan bog’liq tanlash riski.Tanlashdan, shuningdek 
schetlar saldosidagi buzib ko’rsatish (xato) lar miqdorini baholashda ham foydalanilishi mumkin. 
Auditor, masalan, moddiy zahiralar elementlaridan tanlab olishni amalga oshirishi va narxlarga oid 
testni bajarishi mumkin. Agar tanlab olishda narxga oid xatolar bo’lsa, auditorlar bu xatoni moddiy 
zahiralar noto’g’ri baholanganligi uchun jamlanganligini jiddiy bo’zilgan deb xisoblash 
mumkinligini aniqlash uchun jamlanganlikda amaliyotda qo’llab ko’radilar. Balans qiymatini 
noto’g’ri qabul qilish riski shunday risk xisoblanadiki, auditor schetlar sal’dosi jiddiy xatoliklarga 
ega emas degan xulosaga keladi, aslida esa schetlar sal’dosi jiddiy xatoliklarga ega bo’ladi. 
Auditorning asosiy muammosi detal (tafsilot) larning mustaqil testlari bilan bog’liq tanlab 
olishlarni bajara borib, balans qiymatini noto’g’ri qabul qilish riskini nazorat qilishi xisoblanadi. 
Schetlar saldosini noto’g’ri qabul qilishda jiddiy xatoliklar bo’ladi, lekin tanlab olish natijalari 
auditorni schetda jiddiy xatoliklar yo’q deb xisoblashga majbur qiladi. Jiddiy xatoliklar bilan hech 
qanday qo’shimcha auditorlik tekshiruvi o’tkazilmaydi va moliyaviy xisobotlar jiddiy xatoliklar 

---

 
bilan to’ziladi. Boshqa tomondan agar auditor jiddiy xatolari bo’lmagan tanlanganlikni noto’g’ri 
og’ishtirishi kerak bo’lganda edi, mijoz e’tiroz bildirar va auditorni qo’shimcha ish bajargani uchun 
taqdirlagan bo’lar edi. Qo’shimcha auditorlik tekshiruvi mos kelmaydigan xulosalarni to’g’rilashga 
olib kelishi kerak. Balans qiymatining noto’g’ri og’ishi riski shu tarzda auditing samaradorligiga 
tegib o’tadi, lekin bu auditorning moliyaviy xisobotlarning haqqoniyligi haqidagi to’liq xulosasiga 
tegmasligi kerak.