O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “Audit” kafedrasi

 
8-chizma. Komponent bo’yicha muhimlikni belgilashda yondashuvlar 
Konservativ yondashuv bo’yicha guruhlar bo’yicha umumiy muhimlik darajasi 5 mln. so’m 
5 ta komponentga oddiy arifmetik taqsimlash yo’li bilan taqsimlanadi. Bizning misolimizga 
muvofiq sho’’ba korxonalar hajm jihatdan teng bo’lganligi munosabati bilan ularning xar biriga 
muhimlik darajasini 1 mln. so’m qilib belgilaymiz. Agar biz o’rganayotgan komponentlar hajm 
jihatdan xar xil bo’lganda ham guruh uchun umumiy muhimlik darajasi 5 mln. so’mni tashkil etgan 
bo’lar edi, ammo uni komponentlarga taqsimlash har bir komponentning salmog’iga mutanosib 
ravishda taqsimlanar edi.
Komponentlar bo’yicha muhimlik darajasini 5 mln. so’m miqdorida belgilanishi (ya’ni 
guruhlar uchun umumiy muhimlik darajasiga teng miqdorda, belgilanishi), xatoliklarni 
aniqlanmaslik riskini oshishiga olib keladi.
600-sonli AXS asosan filiallar bo’yicha muhimlik darajasi belgilangan ikkita qiymat 
oralig’ida belgilash tavsiya sifatida keltirilgan, unda filiallar, sho’’ba korxonalar va bo’linmalar 
uchun muhimlik darajasi qanday aniqlanishi bo’yicha aniq qo’llanma(yo’llanma) mavjud emas.
Bunday holatlarda ko’pgina kompaniyalar tomonidan “eng yaxshi amaliyot”dan 
foydalaniladi. “Eng yaxshi amaliyot(Best practice)” – mohiyati shundan iboratki, har qanday 
faoliyatda maqsadga erishishning optimal yo’llari mavjuddir. “Eng yaxshi amaliyot” g’oyasi 
Fredrik Teylor tomnidan 1914 yilda shakllantirilib: “xar qanday holatlarda foydalaniladigan turli 
tuman metodlar ichida bir metod qolganlaridan tez va samarali ishlaydi”-deb ta’kidlagan.
“Eng yaxshi amaliyot”ga muvofiq “komponentlar bo’yicha maksimal umumy muhimlik”
(KMUM) (Maximum Aggregate Component Materiality) metodidan amaliyotda AQShdagi yirik 
tashkilotlar keng foydalaniladilar. MHXS, BHUS (Buxgalteriya hisobining umumqabul qilingan 
Komponent bo’yicha muhimlikni belgilashda yondashuvlar