O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “Audit” kafedrasi

T/r 
Xo‘jalik 
operatsiyalarining 
mazmuni 
So‘mma, 
so‘m 
 
Hisobvaraqlar 
korrespondensiyasi 
Yozuvlarni 
tasdiqlovchi 
hujjatlar
 
Debet 
Kredit 
1 
Xaridorga sotilgan tovar 
uchun tushum olindi 
600 000 
6990 
5010 
Tovarni qabul qilish yuk-
xati 
2 
Sotilgan tovar qiymati 
hisobdan chiqarildi 
600 000 
2920 
9120 
9120 
2980 
Tovarni qabul qilish yuk-
xati, kassa chiqim orderi 
3 
Sotilgan tovar bo‘yicha 
savdo ustamasi hisobdan 
chiqarildi 
280 000 
9020 
9040 
Buxgalteriya 
ma’lumotnomasi-hisob-
kitobi 
4 
Xaridor tomonidan tovarni 
qaytarish aks ettirildi 
600 000 
9040 
6990 
Qo‘shimcha hisobvaraq-
faktura 

---

 
5 
Xaridorga pul so‘mmasini 
qaytarish aks ettirildi 
600 000 
5010 
9020 
Buxgalteriya 
ma’lumotnomasi-hisob-
kitobi 
6 
Tovarning sotish qiymati 
va qaytarilgan tovarga 
savdo ustamasi tiklandi 
800 000 
280 000 
9120 
2920 
Buxgalteriya 
ma’lumotnomasi-hisob-
kitobi 
7 
Yalpi tushumga tuzatishlar 
kiritildi 
600 000 
2980 
9120 
Buxgalteriya 
ma’lumotnomasi-hisob-
kitobi 
Talab qilinadi:
1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim; 
2. Korxona buxgalteri tomonidan yuqorida keltirilgan muomalalar to‘g‘ri hisobga 
olinganligini tekshirib, auditorlik hisoboti uchun ma’lumot tayyorlang. 
Masala. Korxona mol yetkazib beruvchidan 270000 so‘mlik (QQS 45000) qurilish 
materiallari sotib oldi .shartnomada 45% oldindan tulov nazarda tutilgan .kolgan so‘mma 2 oyga 
kechiktiriladi. To‘lov muddati kechikkani uchun kechiktirilgan so‘mmaning 7% miqdorida haq 
to‘lanadi. 
Debet 4310-“Tovar yetkazib beruvchi va pudratchilarga TMB hisobidan berilgan bo‘naklar” 
schoti -21500 so‘m; 
Kredit 5110-“Hisob-kitob schoti” schoti -21500 so‘m; 
Debet 1050-“Qurilish mollari” schoti-225000 so‘m; 
Kredit 6010-“Mol yetkazib beruvchilarga to‘lanadigan schotlar” schoti-225000 so‘m; 
Debet 4410-“Soliq bo‘yicha bo‘nak to‘lovlar” schoti -45000 so‘m; 
Kredit 6010-“Mol yetkazib beruvchilarga to‘lanadigan schotlar” -schoti -45000 so‘m; 
Debet 6010-“Mol yetkazib beruvchilarga to‘lanadigan schotlar” -schoti -148500 so‘m; 
Kredit 5110-“Hisob-kitob schoti” schoti -148500 so‘m; 
Debet 9610-“Foizlar ko‘rinishidagi xarajatlar” schoti -10395 so‘m;
Kredit 6920-“To‘lanadigan foizlar” schoti -10395 so‘m;
Debet 6920-“To‘lanadigan foizlar” schoti -10395 so‘m; 
Kredit 5110-“Hisob-kitob schoti” schoti -10395 so‘m. 
Talab qilinadi:
1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim? 
2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? 
3. Korxona buxgalteri tomonidan yuqorida keltirilgan muomalalar to‘g‘ri hisobga olinganligini 
tekshirib, auditorlik hisoboti uchun ma’lumot tayyorlang. 
Masala. To‘qimachilik korxonasi may oyida bo‘yoq sotib olish va sarflash bo‘yicha quyidagi 
operatsiyalar amalga oshirgan. 
- 2-mayda 1 kg uchun 1200 so‘mdan 100 kg bo‘yoq olidi; 
- 9-mayda 1 kg uchun 1170 so‘mdan 300 kg bo‘yoq olindi; 
- 12-mayda ishlab chiqarishga 210 kg bo‘yoq sarflandi: 
- 20-mayda 140 kg bo‘yoq sarflandi; 
- 25-maydan 1 kg uchun 1230 so‘mdan 500 kg bo‘yoq olindi; 
- Korxonada 1-may holatiga bo‘yoq zaxirasi bo‘lmagan. Korxona uzliksiz hisob tizimidan 
fodalanadi; 
Talab qilinadi:
1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim? 
2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? 

---

3. Bunday holatda auditorlar qanday yo‘l tutishlari lozim? 
Masala. Korxona materiallar qiymatini hisob bahosi bo‘yicha aks ettiradi. Oktyabr oyi 
boshidagi holatga ko‘ra quyidagilar hisobda turgan; 
- Ombordagi material qoldig‘i -600000 so‘m. 
- 1610-“Materiallar qiymatidagi og‘ishlar” schotning kreditidagi saldo 80000 so‘m. 
- Oktabrda hisob bahosi bo‘yicha 800000 so‘mlik materiallar kirim qilindi. Mol yetkazib 
beruvchilar hisob-kitob hujjatlariga ko‘ra materiallarni tannarxi 720000 (QQS 120000 so‘m) tashkil 
qiladi. Oktabrda 1150000 so‘mlik hisob bahosi bo‘yicha material asosiy ishlab chiqarishga 
sarflandi. 
Debet 1010-“Xomashyo va materiallar” schoti - 800000 so‘m; 
Kredit 1510-“Materiallarni tayyorlash va sotib olishning hisobvaraqlari” schoti -800000 so‘m; 
Debet 4410-“Soliq bo‘yicha bo‘nak to‘lovlar” schoti - 120000 so‘m; 
Kredit 6010-“Mol yetkazib beruvchilarga to‘lanadigan schotlar” schoti -120000 so‘m. 
Debet 1510-“Materiallarni tayyorlash va sotib olishning hisobvaraqlari” schoti -200000 so‘m; 
Kredit 6010-“Materiallar qiymatidagi og‘ishlar” schoti -200000 so‘m. 
Talab qilinadi: 
4.
Korxona buxgalteri tomonidan yuqorida keltirilgan muomalalar to‘g‘ri hisobga olinganligini 
tekshirib, auditorlik hisoboti uchun ma’lumot tayyorlang. 
5.
Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim; 
6.
Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? 
Masala.
 
Auditorlik tekshiruvi jarayonida yagona soliq to‘lovi va QQS to‘lovchisi bo‘lgan 
korxona subyekt qurilishidan ortib qolgan qurilish materiallarini 1 050 ming so‘mga sotganligi, shu 
jumladan bunda QQS 175 ming so‘mni tashkil etganligi aniqlandi. Ushbu qurilish materiallarining 
haqiqatdagi tannarxi 600 ming so‘mni tashkil qilgan. Xaridor tegishli to‘lovni korxonamizning 
hisobraqamiga to‘liq hajmda o‘tkazib bergan. O‘z navbatida korxona buxgalteri tomonidan 21-sonli 
BHMSga muvofiq, mazkur operatsiyalar buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettirilganligi 
aniqlandi: