8-mavzu: O‘quvchilarda ijodiy fikrlash, muammolarni hal eta olish va bilimlarni rivojlantirishga qaratilgan turli ta’lim yondashuvlari, startegiyalari, texnologiya va metodlari Reja

muammoli o‘qitish 
metodlari
samarali natijalarni beradi, ta’limda muammoli yondashish o‘quv 
dasturlarida, o‘qituvchi bilimlarini bayon qilishda, o‘quvchilarning mustaqil 
ishlarida ham o‘z aksini topadi. Ta’lim jarayonida tanqidiy fikrlashni rivojlantirish 

---

bo‘yicha uch bosqichli o‘qitish modeli - 
da’vat qilish, idrok qilish va fikrlash
bosqichlaridan iborat: 
da’vat bosqichida
o‘quvchilarni darsga qiziqtirish, mavzu 
bo‘yicha yangi bilimlar to‘plash, axborotlar bilan tanishishlariga erishiladi. 
Idrok 
qilish pog‘onasida
mavzu yuzasidan o‘z bilimlarini yangi axborotlar bilan 
bog‘laydi, taqqoslaydi va mohiyatini aniqlashga harakat qiladi. Mavzu o‘quvchilar 
tomonidan to‘liq idrok qilingandan so‘ng bevosita 
fikrlash
jarayoni boshlanadi, 
fikrlash
bosqichida olingan yangi g‘oya va axborotlar o‘quvchilar tomonidan analiz, 
sintez qilinadi va matn mazmunini o‘z tushunchalari asosida so‘zlab beradilar. 
Fanlarni o’qitishda “Guruhlar bilan ishlash”, “Munozara”, “Muammoli 
o’qitish”, “Aqliy hujum” kabi metodlar, shuningdek jadvallar bilan ishlash, mustaiql 
fikrni ifodalaydigan yozma ishlar, insholar yozish o’quvchi-yoshlarning faolligini 
oshiradi. Bu metodlar asosida olib borilgan darslar vaqt tejamkorligi bilan birga, 
yangi bilimlarni o’quvchiga yetkazib beradi, shuning bilan birga bolani fikrlashga, 
chuqur mushohadaga undaydigan, butun diqqat-e’tiborini o’ziga jalb qila oladigan 
muammoli vaziyatlar, bahs-tortishuvlarda to’g’ri xulosalar bilan vaziyatdan chiqib 
keta oladigan va olgan bilimlarini boshqa mavzular bilan bog’lab, 
umumlashtiradigan sharoitga ega bo’ladi. 
Bugungi kunda mamlakatimizdagi barcha umumta’lim maktablarining 
ayniqsa, 10-sinf o‘quvchilariga “Chaqiruvga qadar boshlang‘ich tayyorgarlik” 
fanidan 
“Tankka qarshi granata uloqtirish usullari”
va 
“Askarning tungi 
hujumdagi harakati va suv to‘siqlaridan o‘tishi”
mavzusi o‘tilmoqda. Bunda 
o‘qituvchi “Aqliy hujum” metodini qo‘llab, mavzu yuzasidan shogirdlarining 
dastlabki fikrini aniqlaydi, darslikda berilgan ma’lumotlar bilan bilimlarini 
kengaytiradi. Xususan, “Muammo” texnologiyasi orqali o‘quvchilarning 
o‘zlashtirgan bilimlarini amaliyotda qo‘llay olish ko‘nikmasi sinaladi. Hozirjavob 
o‘quvchilar esa tunda o‘q uzish natijasida chaqnaydigan yorug‘likka qarab, dushman 
pozitsiyasini aniqlash mumkinligini, oqshomda dushmanning hujumi va harakati 
avvalo tungi durbinda payqalishini aytib, o‘z faolliklarini namoyon etadilar. 
Mavzuga doir munozaralarda hattoki qizlar ham faol qatnashadilar.

---

Zamonaviy 
ta’lim yondashuvlar orqali umumta’lim maktablarida 
o‘qitilayotgan “Chaqiruvga qadar boshlang‘ich tayyorgarlik” (CHQBT) fani orqali 
o‘quvchilar Vatan mudofaasining huquqiy asoslari, Qurolli Kuchlarimiz 
qo‘shinlarining turlari va tuzilishi, harbiy nizomlar haqida tushunchalarga ega 
bo‘lmoqda. Saflanish, o‘qotar qurollar, harbiy texnika turlari, ulardan foydalanish 
qoidalarini o‘rganib, chidamlilik, kuchlilik, tezlik, chaqqonlik bo‘yicha jismoniy 
mashqlarni bajarish ko‘nikmalarini o‘zlashtirmoqda. Darhaqiqat, milliy armiya, 
xalq, mamlakat mustaqilligi, hududiy yaxlitligi va tinch-osoyishta hayotining 
kafolati, yoshlarni ma’naviy-axloqiy tarbiyalashning katta maktabidir. SHu jihatdan, 
chaqiruvga qadar boshlang‘ich ta’lim yoshlarni mehnatga, Vatanimizni himoya 
qilishga tayyorlash, ularning siyosiy, ma’naviy dunyoqarashini o‘stirish, 
xalqimizning boy tarixi, shonli jangovar an’ana va qadriyatlariga sadoqat ruhida 
tarbiyalash, shuningdek, sportning harbiy va amaliy turlarini rivojlantirishga 
qaratilgani bilan ahamiyatlidir.
CHQBTdan saboq berish uchun, avvalo, murabbiyning o‘zi harbiy xizmatni 
o‘tagan, biror harbiy unvonga ega bo‘lgan, sohada katta tajriba to‘plagan bo‘lishi 
zarur.