Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Халқаро савдода иштирок этувчи товарлар
– турли ҳил мамлакатлар 
ўртасида кўчиб ўтиш қобилиятига эга маҳсулотлар. 
Халқаро савдода иштирок этмайдиган товарлар
– ишлаб чиқилган 
мамлакатда истеъмол қилинадиган маҳсулотлар. 
Халқаро савдода иштирок этмайдиган маҳсулотлар қаторига қурилиш 
материалларининг кўп қисми ҳамда хизматларнинг кўп турлари киради: 
таълим, соғлиқни сақлаш, коммунал хизматлар, турар жойни арендаси ва ҳ.қ.
Халқаро савдода иштирок этувчи ва иштирок этмайдиган товарлар 
ўртасидаги асосий фарқлар қуйидагича: 

халқаро савдода иштирок этувчи товарларнинг нархлари жаҳон бозоридаги 
таклиф ва талаб тенглиги билан аниқланади. Халқаро савдода иштирок 
этмайдиган товарларнинг нархлари миллий бозордаги талаб ва таклиф 
тенглиги билан аниқланади. Ушбу маҳсулотларни бошқа мамлакатлардаги 
нархларининг ўзгариши аҳамиятга эга эмас.

халқаро савдода иштирок этувчи товарларнинг ички талаб ва таклифи 
мувозанатини таъминлаш халқаро савдода иштирок этмайдиган товарларга 
нисбатан муҳим эмас, чунки ички талабнинг етишмаслиги чет элдаги талаб 
ошиши орқали, ички таклифнинг етишмаслиги эса чет эл маҳсулотларини 
етказиб беришнинг кўпайиши орқали компенсация қилиниши мумкин. 
Халқаро савдода иштирок этмайдиган маҳсулотлар учун ички талаб ва 
таклиф мувозанатини ушлаб туриш ўта муҳим деб ҳисобланади. Унинг 
бузилиши салбий ижтимоий-иқтисодий оқибатларга олиб келиши мумкин.

---

12 

Халқаро савдода иштирок этувчи товарлар нархларининг даражаси ва 
динамикаси бошқа мамлакатлардаги ушбу маҳсулотларга бўлган нархлар 
динамикасига ўхшаш бўлади. Халқаро савдода иштирок этмайдиган 
товарларнинг ички нархларининг уларнинг бошқа мамлакатлардаги 
нархларидан кескин фарқи бўлиши мумкин ва уларнинг ўзгариши чет элдаги 
маҳсулотларнинг нархлари ўзгаришига олиб келмаслиги мумкин.
Товарни халқаро савдода қатнашиш қобилияти транспорт ҳаражатлари ва 
савдо тўсиқлари мавжудлигига боғлиқ. Агар товарнинг нархи унинг оғирлиги 
бирлигига нисбатан юқори бўлса, ушбу товар доим халқаро савдода иштирок 
этувчи деб ҳисобланади (масалан, олтин).