O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti falsafa kafedrasi



Download 1,3 Mb.
Pdf ko'rish
bet127/139
Sana30.12.2021
Hajmi1,3 Mb.
#87431
1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   139
Bog'liq
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi t

Asosiy  asarlari:  Arastu  «Fizika»,  «Metafizika»,  «Jon  to‘g‘risida», 
«Kategoriya»,  «Analitika»,  «Topika»,  «Organon»  singari  asarlarida  uning  samarali 
ijodi  o‘zining  to‘la  ifodasini  topgan.  Arastuning  tabiiy-ilmiy  qarashlari  uning 
«Fizika»,  «Osmon  haqida»,  «Meteorologiya»,  «Hayvonlarning  kelib  chiqishi», 
«Metafizika», «Etika» kitoblarida bayon qilingan. 


89 
 
1-ilova 
Arastu ta’limoti: asosi va keyingi 
ta’siri
 
 
АНТИК ДАВР 
Платон 
Ликей (перипатетиклар)  
АРИСТОТЕЛЬ 
 
 
Мусулмон 
перипатетизми 
 
Яҳудий  
перипатетизм
и 
 
Европа  
перипатетизм
и 
 
ЎРТА АСР 
Шарқ 
 
 
Ал-Киндий 
Ғарб 
 
Ибн 
Туфайл 
Буюк 
Алберт 
 
Фома 
Аквински
Томизм 
ЗАМОНАВИЙ ДАВР 
Неотомизм 


90 
 
Ta’limoti: «Metafizika» - «Birinchi asar»ida Arastu to‘rt xil sabab haqida fikr 
yuritadi: 1) moddiy sabab; 2) shakliy sabab; 3) yaratuvchi sabab; 4) maqsad sabab. 
Arastu fikricha, modda, materiya - har bir narsaning «so‘nggi» substrati – materia-
lidir.  Har  bir  narsa  undan  hosil  bo‘ladi.  Narsa  tarkibiga  kiruvchi  materialdan, 
masalan,  misdan  haykal,  kumushdan  idishlar,  loydan  sopol  yasaladi.  Bu  moddiy 
sababdir. Shakl  ikkinchi sabab bo‘lib,  har bir  narsaga shakl ato qiladi.  Agar shakl 
bo‘lmasa  mis,  kumush,  loy  qanday  material  holida  bo‘lsa  shunday  qolaveradi. 
Arastu  fikricha,  shakl  faol  sababdir.  U  shaklni  xattoki  borliqning  ma’nosi  ham 
deydi.  Arastu  moddani  passiv,  faqat  imkoniyat  bo‘lib,  u  shakllanibgina  ro‘yobga 
chiqadi deb hisoblaydi. 
Agarda  materiya  va  shakl  «narsalar  nimadan  tuzilgan»  degan  savolga  javob 
bersa,  «yaratuvchi  sabab»  «nima  qilinayapti»  degan  savolga  javob  qaytaradi. 
Masalan,  ota  bolaning  sababchisidir,  shunga  o‘xshash  nima  qilinishi,  nima 
qilinayotganini  sababi,  nima  o‘zgarsa,  nima  o‘zgarganining  sababidir.  «Oxirgi 
sabab»  -  «maqsad»  Arastu  tasavvurida  «nima  uchun»  tabiat  hodisalarining  kelib 
chiqishini  ifodalaydi.  Shuning  uchun  har  bir  tabiiy  hodisada  Arastu  ichki  azaliy 
maqsad, entelexiyani ko‘rdi. 
 

Download 1,3 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   139




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish