M. M. Mamasiddiqov, Z. N. Esanova, D. Y. Habibullayev

2 7 .2 .  Kassatsiya  tartibida  shikoyat  va  protest  keltirish 
huquqi  va  tartibi
0 ‘z b ek isto n   R espublikasi  F u q a ro lik   protsessual  kodeksining 
348‘-m o d d asig a k o ‘ra,  q o n u n iy  kuchga kirgan,  apellatsiya tartib id a 
k o ‘rilm agan  hal  qiluv  qaro rlari  u stidan  su dning  hal  qiluv  qarori 
c h iq q a n   k u n d a n   e ’tib o ra n ,  b ir  yil  ichida  taraflar  va  ishda  ishtirok 
etishga jalb  qilingan shaxslar to m o n id an   kassatsiya shikoyati berilishi 
va  p ro k u ro r  to m o n id a n   protest  keltirilishi  m u m k in .
0 ‘z b ek isto n   R espublikasi  F u q a ro lik   protsessual  kodeksining
3482-m o d d a sig a   aso san ,  quyidagilar:
1)  Q o raq alp o g ‘iston  Respublikasi  fuqarolik  ishlari b o ‘yicha Oliy 
sudi,  fuqarolik ishlari b o ‘yicha viloyatlar va T oshkent sh a h ar sudlari 
tegishli  fu q aro lik   ishlari  b o ‘yicha  tu m a n la ra ro ,  tu m a n   (sh ahar) 
su d larin in g   hal  qiluv  qaro rlari  ustid an ,  Q o ra q a lp o g ‘iston  R espub­
likasi  fuqarolik  ishlari  b o ‘y ich a  O liy  su d in in g ,  fuqarolik  ishlari 
b o ‘y ic h a   v ilo y a tla r  va  T o s h k e n t  s h a h a r   s u d la rin in g   hal  qiluv 
qaro rlari  u stid a n   berilgan  kassatsiya  sh ik o yatlarini  (protestlarin i);
2)  0 ‘zb ekiston  R espublikasi  H arbiy  sudi  ok ru g   va  hud u d iy  
harbiy sudlarning h a m d a  0 ‘zbekiston  Respublikasi  H arbiy sudining 
hal  qiluv  qaro rlari  u stid a n   berilgan  kassatsiya  shikoyatlarini  (p ro ­
testla rin i);
3)  0 ‘zb ekiston  R espublikasi  O liy  sudining  F u q a ro lik   ishlari 
b o ‘yicha  sudlov  h a y ’ati  —  0 ‘zbekiston  R espublikasi  O liy sudining 
h a l  q ilu v   q a ro rla ri  u s tid a n   b e rilg a n   k a ssa tsiy a   s h ik o y a tla rin i 
(p ro te stla rin i);
2 6 9

---

4) 
0 ‘zbekiston  R espublikasi  O liy  sudining  H arbiy  h a y ’ati  — 
0 ‘zbekiston  R espublikasi  O liy  sudi  H arbiy  h a y ’a tin in g   hal  qiluv 
qaro rlari  u stid an   berilgan  kassatsiya  sh ik o yatlarini  (p ro te stlarin i) 
k o ‘radi.
0 ‘zbekiston  R espublikasi  F u q aro lik   protsessual  kodeksining
3483-m oddasiga ko‘ra,  kassatsiya shikoyatlari va protestlari kassatsiya 
instansiyasi  sudi  no m ig a  yoziladi,  lekin  hal  qiluv  qaro ri  chiq arg an  
sudga beriladi.
Vakil  to m o n id a n   berilgan  kassatsiya  shikoyatiga  ish o n c h n o m a  
yoki  v ak iln in g   v a k o la tla rin i  ta sd iq la y d ig an   b o sh q a   h u jjat  ilova 
qilinishi  lozim .
K assatsiya  shikoyati  yoki  protesti  ishda  ish tiro k   etu v ch i  shaxs­
larning soniga  m utanosib m iqdordagi  nusxalari bilan sudga beriladi. 
S u d y a,  z a ru r  h o lla rd a ,  kassatsiya  sh ik o y ati  b e rg a n   shaxs  yoki 
kassatsiya protesti keltirgan p ro k u ro r zim m asiga kassatsiya shikoyati 
yoki protestiga ilova qilingan yozm a m ateriallarning nusxalarini  ishda 
ishtirok  etu v ch i  shaxslar soniga  m u ta n o sib   m iq d o rd a   taq d im   etish 
m ajburiyatini  yuklashi  m um kin.
0 ‘zb ekiston  R espublikasi  F u q a ro lik   protsessual  kodeksining
3484-m o d d a s ig a   b in o a n ,  k a ssa tsiy a   s h ik o y a ti  y o k i  p r o te s tid a  
quyidagilar  k o ‘rsatilgan  boMishi  kerak:
1)  shikoyat  berilayotgan  yoki  p ro te st  keltirilayotgan  su dning 
no m i;
2)  shikoyat  b eray o tg an   yoki  p ro te st  keltiray o tg an   shaxsning 
nom i  (fam iliyasi,  ism i,  o tasin in g   ism i);
3)  sh ik o y at  b e rilay o tg a n   hal  qiluv  q a ro ri  va  u n i  c h iq a rg a n  
sud;
4)  hal  qiluv  q a ro rin in g   n o to ‘g ‘riligi  n im a d a n   iborat  ekanligi;
5)  shikoyat  b erayotgan  yoki  p ro te st  keltirayotgan  shaxsning 
iltim osi;
6) shikoyat yoki  protestga  ilova qilingan yo zm a m ateriallarn in g  
ro ‘yxati.
K assatsiya  sh ikoyatini  shikoyat  berayotgan  shaxs  yoki  u n ing 
vakili  im zolaydi.  K assatsiya protesti  ushbu  ishda q atnashganligidan 
q a t’iy  n a z a r p ro k u ro r yoki  u n in g  o ‘rinbosari  to m o n id a n   keltiriladi 
va im zolanadi.
0 ‘zbekiston  R espublikasi  F u q aro lik   protsessual  kodeksining
3485-m o d d a sig a   m uvofiq,  ag ar  kassatsiya  sh ik o y ati  berish  yoki 
protesti  keltirish  pay tid a  F P K n in g   3483va 3484-m o d d a lari  talablari
2 7 0

---

buzilishiga  y o ‘l  q o ‘yilgan  b o i s a   yoki  davlat  boji  t o ia s h d a n   ozod 
q ilin m a g a n   shaxs shikoyat  berganlik  u c h u n   boj  to ia m a g a n   b o is a , 
kassatsiya  shikoyati  yoki  pro testi  harak atsiz  q o ldiriladi.  K assatsiya 
shikoyati  yoki  p ro te stin i  harak atsiz  q o ldirish  t o ‘g ‘risida  sudya  bu 
shikoyat  yoki  p ro te stn in g   harak atsiz  q oldirilishiga  asos  b o ‘lgan 
kam chiliklarni va ularni tu zatish  u c h u n  berilgan  m u d d atn i k o ‘rsatib 
ajrim  chiqaradi.
A g ar  sh ik o y a t  b e rg a n   yoki  p ro te s t  k e ltirg a n   shaxs  a jrim d a  
k o ‘rsatilgan  kam chiliklarni  belgilangan  m u d d atd a  tuzatsa,  shikoyat 
yoki protest dastlab sudga taq d im  etilgan kunda berilgan  hisoblanadi. 
Aks  h o ld a ,  shikoyat  yoki  pro test  b erilm agan  hisoblanib,  shikoyat 
bergan  yoki p ro te st keltirgan  shaxsga qaytariladi va bu  h a q d a  ajrim  
c h iq a rila d i.
0 ‘zb ekiston  R espublikasi  F u q a ro lik   protsessual  kodeksining
3486-m oddasiga k o ‘ra,  sudya yoki sud  raisi kassatsiya shikoyati yoki 
p ro te stin i  o lg an d a n   so ‘ng:
1)  ishda  ish tiro k   etu v ch i  shaxslarga  shikoyat  yoki  p ro testn in g  
nusxalarini  yuborishi;
2)  ishda ishtirok etuvchi shaxslarga ishni  kassatsiya instansiyasida 
k o ‘rish  vaqti  va joyi  t o ‘g ‘risida  m a ’lum   qilishi;
3)  su d   q a ro r i  ijro s in i  ( a g a r   u  ijro   e tilm a g a n   b o ‘lsa )  ish 
kassatsiya tartibida ko‘rilguniga q adar to ‘xtatib q o ‘yishi va bu xususda 
m a n fa a td o r  shaxslar,  tash k ilo tla rn i  x a b a rd o r  etishi;
4)  kassatsiya  sh ik o y ati  yoki  p ro te s ti  kelib  tu sh g a n   k u n d a n  
e ’tib o ra n ,  yigirm a  kunlik  m u d d a t  ich id a  ishni  tu sh g an   shikoyat 
yoki protest bilan birga kassatsiya instansiyasi sudiga yuborishi shart.
Ishda ishtirok etuvchi shaxslar sudda ish  m ateriallari va tushgan 
sh ik o y atlar  yoki  p ro te stla r  bilan  tan ishishga  haqli.
0 ‘zb ek isto n   R espublikasi  F u q a ro lik   protsessual  kodeksining
3487-m oddasiga b in o an ,  protsessda kassatsiya shikoyati bergan ta ra f 
to m o n id a  qatnash ay o tg an  sherik ishtirokchilar va u c h in c h i shaxslar 
berilgan  shikoyatga  q o ‘shilishlari  m u m k in .  Shikoyatga  q o ‘shilish 
h a q id a  ariza bergan v aq td a davlat boji  undirilm aydi.
0 ‘zb ek isto n   R espublikasi  F u q a ro lik   protsessual  kodeksining
3488-m o d d asig a  m uvofiq,  ishda  ishtirok  etuvchi  shaxslar  shikoyat 
yoki pro test yuzasidan sudga tush u n tirish  berish (e ’tiro z bildirishjga 
h a q li,  bu  tu s h u n tiris h   ( e ’tiro z )n i  tasd iq la y d ig an   h u jja tla r  ilova 
qilib  to p sh irila d i.  T u s h u n tiris h   ( e ’tiro z )  ishda  ish tiro k   etu v ch i
271

---

shaxslarning  soniga  m u tan o sib   m iqdordagi  nusxalari  bilan   sudga 
taq d im   etiladi.  Bu  nusxalarni  sud  ishda  ish tiro k  etu v ch i  shaxslarga 
to p sh irad i  (yuboradi).
0 ‘zb ekiston  R espublikasi  F u q a ro lik   protsessual  kod ek sin in g
3489-m o d d asig a asosan,  kassatsiya  instansiyasi  sudi  z a ru r hollarda:
1)  ish d a  ish tiro k   e tu v c h i  sh ax slarg a  s h ik o y a t  y o k i  p ro te s t 
y u z a sid a n   tu s h u n tiris h   b e rish   ( e ’tiro z   b ild irish )n i  ta k lif   q iladi. 
T u sh u n tirish la r  (e ’tiro z la r)n in g ,  sh u n in g d e k ,  ularga  ilova  qilingan 
h u jja tla rn in g   n u sx alarin i  sud  ish d a  ish tiro k   e tu v c h i  shaxslarga 
to p sh irad i;
2)  ishda  ishtirok  etu v ch i  shaxslarning  iltim o sn o m asi  b o ‘yicha 
dalillarni  talab   qilib  olishga  k o ‘m aklashadi.
0 ‘zb ek isto n   R espublikasi  F u q a ro lik   protsessual  kodeksining 
3 4 8 l0-m o d d a sig a   b in o a n ,  kassatsiya  sh ik o y ati  b erg an   shaxs  uni 
t o ‘ldirish,  o ‘zgartirish  yoki  u n d a n   voz  kechishga  haqli.  K assatsiya 
pro testi  keltirgan  p ro k u ro r,  sh u n in g d ek ,  y u qori  tu ru v c h i  p ro k u ro r 
sud  m ajlisi  b o sh languniga  q a d a r  p ro testn i  t o ‘ldirish,  o ‘zgartirish 
yoki  qaytarib  olishga  haqli.  A gar  hal  qiluv  qaro ri  u stid an   boshqa 
shaxslar shikoyat  berm ag an   b o ‘lsa,  sh ik o y a td a n   voz  kechish  qabul 
qilinganligi to ‘g ‘risida va protest qaytarib olingan taqdirda, kassatsiya 
instansiyasi  sudi  ajrim   c h iq a rib ,  kassatsiya  tartib id a   ish  yuritishni 
tugatadi.
0 ‘zb ekiston  R espublikasi  F u q a ro lik   p rotsessual  kodeksining 
3 4 8 ''-m o d d a sig a   k o ‘ra,  kassatsiya  shikoyati  berilgan  yoki  pro test 
k e ltirilg a n d a n   k eyin  d a ’v o g a rn in g   a rz   q ilg a n   ta la b la rid a n   voz 
kechishi, javobgarning d a ’vogar talablarini ta n  olishi va taraflarning 
kelishuv  b itim i  tu zish i  y o z m a   s h a k ld a   b ay o n   e tilib ,  kassatsiya 
instansiyasi  sudiga  to pshirilishi  lozim .  A gar  ishni  k o ‘rish  vaqtida 
d a ’vogar arz  qilgan  tala b la rid a n   voz  kechsa, jav o b g ar  arz  qilingan 
talab larn i  tan   olsa  yoki  tara fla r  kelishuv  bitim i  tu zishsa,  bu   h a q d a  
sud  m ajlisin in g   b a y o n n o m a s ig a   y o zib  q o ‘y ib ,  u n i  te g is h lic h a  
d a ’vogar,  javobgar  yoki  h a r  ikki  ta ra f  im zolaydi.  Sud  d a ’v o d an  
voz k echishni  q abul q ilish d an  yoki  kelishuv bitim in i  tasd iq lash d an  
o ld in   d a ’vogarga yoki taraflarga b u n d a y  protsessual  h a ra k a tla rn in g  
o q ib atlarin i  tu sh u n tira d i.
D a ’v o g a rn in g   a rz   q ilg a n   ta la b la r id a n   v o z   k e c h is h i  q a b u l 
qilingan  yoki  taraflarn in g   kelishuv  bitim i  ta sd iq la n g a n   taq d ird a  
kassatsiya  instansiyasi  sudi  ch iq arilg an   hal  qiluv  q a ro rin i  b e k o r
2 7 2

---

qiladi  va  ish  y u ritish n i  tu g atad i.  A gar  d a ’vogarning  arz  qilgan 
tala b la rid a n  voz kechishi  yoki taraflarn in g  kelishuv bitim i q o n u n g a 
z id   b o ‘lsa   y o x u d   k i m n i n g d i r   h u q u q l a r i   v a   q o n u n   b i la n  
q o ‘riqlan ad ig an   m an faatlarin i  b u zadigan b o ‘lsa,  sud  voz k echishni 
rad  qiladi  yoki  tuzilgan  kelishuv  bitim in i  tasdiqlam aydi  h a m d a  
ishni  kassatsiya tartib id a  k o ‘radi.
0 ‘zb ek isto n   R espublikasi  F u q a ro lik   protsessual  kodeksining
34812-m o d d asig a  asosan,  Q o ra q a lp o g ‘iston  R espublikasi  fuqarolik 
ishlari  b o ‘y ich a  O liy  sudi,  fuqarolik  ishlari  b o ‘y ich a  v iloyatlar  va 
T o sh k e n t  s h a h a r  sudlari,  0 ‘zb ekiston  R espublikasi  H arbiy  sudi 
kassatsiya  shikoyati  yoki  p ro te sti  b o ‘y ich a  tu sh g an   ishni  u  kelib 
tu sh g an   k u n d a n   e ’tib o ra n ,  b ir o y d an   k e ch ik tirm ay   k o ‘rib  chiqishi 
lozim.  Ish o ‘ta m urakkab b o ‘lgan yoki boshqa alohida hollarda tegishli 
sudning raisi b u  m uddatni  ko ‘pi bilan yana yigirm a kunga uzaytirishi 
m u m k in .
0 ‘z b e k is to n   R e sp u b lik a si  O liy su d i  k a ssa tsiy a   sh ik o y a ti  yoki 
p r o te s ti  b o ‘y ic h a   tu s h g a n   ish n i  u  k e lib   tu s h g a n   k u n d a n   e ’tib o ­
ra n ,  b ir  o y d a n   k e c h ik tir m a y   k o ‘rib   c h iq is h i  lo z im .  A lo h id a  
h o lla rd a   0 ‘z b e k isto n   R esp u b lik asi  O liy s u d in in g   raisi  yoki  u n ing 
o ‘rin b o s a ri  b u   m u d d a tn i  k o ‘pi  b ila n   y a n a   b ir  o yga  u z a y tiris h i 
m u m k in .
Ish n i  kassatsiya  in stan siy asid a  k o ‘rish  m u d d a ti  u zaytirilgan 
ta q d ird a ,  ishda  ishtirok  etu v ch i  shaxslarga  ish  k o ‘riladigan  kun 
o ld in d a n   x a b a r  qilib  q o ‘yilishi  lozim .