2021, Maxsus son “pedagogik mahorat” ilmiy-nazariy va metodik jurnal issn 2181-6883

“PEDAGOGIK MAHORAT” ILMIY-NAZARIY VA METODIK JURNAL 2021, Maxsus son
 
92 
Xalq amaliy bezak san’at turlari Oʻzbek xalqining koʻp asrlik tarixida avloddan-avlodga oʻtib 
kelayotgan madaniy merosimizning eng ajoyib va keng tarqalgan qismini tashkil etadi. Qadimdan vujudga 
kelib, gullab yashnagan san’at turlari bemisil va betakrorligi bilan dunyoga mashhur. Insoniyat qadim 
zamonlardan goʻzallikka intilib, voqeyliklarni, oʻzi yashab turgan maskanlariga, devor-u toshlarga ov 
jarayonlari, jang-u jadallar, bazmlar, tantanali marosimlarni aks ettirganlar. Oʻlkamiz zaminidagi qatlamlarini 
qazishlar natijasida topilgan yodgorliklarning guvohlik berishicha, insonning turli jismlarga badiiy ishlov 
berish usulida buyum yaratish faoliyati tosh asridayoq boshlangan va asrlar osha hozirgacha davom etib 
kelmoqda. Navoiy viloyatidagi yodgorliklar orasida qoya toshlardagi rasmlar eng qimmatli manbalardan 
hisoblanadi, ular toshga yozilgan tarix va goʻzal rassomchilik asarlaridir. 
Qadim tamaddunning necha ming yillik sadolari kelib turgan Sarmishsoydagi bu nodir tasvirlar fan tilida 
petrogliflar deyiladi. 
Serquyosh bu zaminimiz tarixi necha ming yillarga borib taqalishi, bunda ajdodlarimizning betakror 
madaniyati, yuksak ma’naviyati, boy salohiyati bilan jahon tamadduniga munosib hissa qoʻshgan avlodlar 
yashagani bilan biz doimo faxrlanamiz. Vohada necha ming yillik (ajdodlarimizning) boy tarixi ma’daniyat 
oʻchoqlari qoldig’i qat-qat taxlanib yotibdiki, ularni oʻrganishimiz, asrab avaylashimiz lozim. Karmana 
shahridan 30-35 km chamasi Shimolda Qoratog’ning janubiy yonbag’rida joylashgan Sarmishsoy, 
Qoraung’ursoy, Bironsoy dalalarida ibtidoiy madaniyatning nodir obidalaridan biri - qoyatoshlarga bitilgan 
Petrogliflar yastanib turibdi. Ochiq osmon ostidagi bu oʻziga xos “muzey” da ayrim olimlarning fikricha 3 
mingdan 8 mingtagacha qadimiy qoyatosh rasmlari mavjud. Toshlarga oʻyib ishlangan bu suratlar galereyasini 
rasman 1958-yilda X.Muxamedov tomonidan topilgan. Dalada oʻshandan beri arxeolog va geograflar ilmiy 
tadqiqotlar olib bormoqdalar.
Mazkur hudud noyob rasmlar bilan oʻsha davr hayoti, tabiati, madaniyati toʻg’risida soʻzlaydigan 
qimmatli arxivdir deyish mumkin, chunki ayrim rasmlar hali yozuv boʻlmagan davrlardagi manzarani ifoda 
etadi (1-rasm). G.V.Shatskiyning “Рисунки на камне” asarida “Bunday qoyatosh suratlari boshqa viloyatlar, 
hatto mamlakatlarda ham uchraydi, jumladan Shvetsiya, Polsha, Rossiya davlatlarida, lekin 
Sarmishsoydagidek koʻp, oʻsha davr haqida batafsil ma’lumot beradigani yoʻq”-deb yozgan.