Universitetining pedagogika instituti maktabgacha

 
ИНТЕГРАТИВ ЁНДАШУВ АСОСИДА БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРНИНГ 
МАНТИҚИЙ ФИКРЛАШ УСУЛЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ДИДАКТИК 
АСОСЛАРИ 
Низомий номидаги ТДПУ Бошланғич таълим фанлари
кафедраси ўқитувчиси Тошпулатова Дурдона Комилжон қизи 
Аннотатсия:
Бошланғич таълим олдида турган асосий вазифалардан бири таълим сифатини 
яхшилаш, унинг ҳаёт билан алоқасини мустаҳкамлашдан иборат. Бошланғич таълим ўқувчилар 
компютерга катта қизиқиш билан қараб, унда муайян операцияларни бажаришга катта иштиёқ 
билдирадилар. Компютер билан мулоқот уларда билимларни эгаллаш эҳтиёжини орттиради. Шунга 
кўра, компютерли ўқитишнинг шакл ва методларини ошириш ҳақидаги масала долзарб ҳисобланади.
Бошланғич таълим болаларнинг билим, кўникма ва малакаларининг пастлиги асосан бошланғич 
таълимда замонавий ўқитиш шакл ва усулларининг мукаммал эмаслиги билан изоҳланади. Шу сабабли 
ўқув жараёнида ахборот компютер технологиялари ҳақида сўз борар экан, биз айнан бошланғич 
мактабга ахборот компютер технологиялари, электрон ўқув воситаларини татбиқ этиш зарурлигини 
ёдда тутишимиз зарур. Бошланғич синф ўқитувчиси компютер билан ишлаш малакаларини 
ўзлаштириш орқали ўз ишида бетакрор кўмакчига эга бўлишларини англаб етиши лозим. ўқув-тарбия 
жараёнида ахборот коммуникатив технологияларни қўллаб, биз қуйидаги вазифаларни ҳал этамиз: 
- ўқишга қизиқиш ва мотивацияни орттириш; 
- ўқув малакаларини шакллантириш; 
- таълимда индивидуал ва табақалашган ёндашувни амалга ошириш.
- компютер билан ишлашга оид дастлабки малакаларни шакллантириш. 
Aнъанавий дарсларда ўқитувчи ўқувчиларга турли ўйинларни таклиф қилгани ҳолда, барча 
ўқувчиларни ўйинга жалб этиш, уларнинг фаолиятларини назорат қилиш ва индивидуал ва 
табақалашган ёндашувни амалга оширишда қийинчиликларга дуч келади. Бундай дарсларга 
тайёрланиш жараёнида ўқитувчи кўргазмали материалларни тайёрлаш ва йиғишда ҳам қийналади. 
Компютер дидактик ўйин ва топшириқлари ҳамда слайдлар намойишидан фойдаланиш ўқитувчига 
қийинчиликларни енгишида ёрдам беради.
Бошланғич синф ўқувчиларида мантиқий фикрлаш қобилятини ривожлантиришни амалга 
ошириш педагогик шароитларини жорий этиш маълум фанларни ўзлаштириш доирасида дарсда ва 
дарсдан ташқари вақтда содир бўлиб, улар тартибга солувчи, билишга оид ва коммуникатив 
компетенцияларни ривожлантириш учун маълум имкониятларни очиб берди. 
Умумтаълим мактабларининг математика курслари мавзуларини ҳам шу асосда ўтиш, айниқса, 
бошланғич синф математика дарслиги мавзуларини ахборот технологияларидан фойдаланиб ўрганиш 
мақсадга мувофиқдир. Бошланғич синф ўқитувчилари қуйидагиларга: 
- замонавий ахборот-коммуникация технологияларидан ўқув жараёнида фойдаланиш;
- мультимедиа ва унинг техник-дастурий воситаларида ишлай олиш;
- интернет тармоғининг асосий хизматлари ва ресурсларидан фойдалана олиш; -
Математика дарсида электрон ўқув қўлланмадан фойдаланиш истиқболли бўлиб, қуйидагиларни 
амалга ошириш имконини беради:

---

508 
- таълимий-тарбиявий, ривожлантирувчи вазифаларни комплекс амалга ошириш;
- ҳар бир ўқувчи олдига унинг лаёқати, мотивацияси, тайёргарлик даражасига кўра (AКТ 
воситалари имкониятларига боғлиқ ҳолда) махсус вазифа қўйиш;
- ўқув фаолиятини фаоллаштирувчи, ўқув характеридаги электрон восита типларини қўллаш;
- ўқитувчини ахборот бэриш, мустаҳкамловчи машқлар ўтказиш ва назорат вазифаларидан 
қисман озод қилиш ;
- ўқувчида билимларни мустақил ўзлаштириш малакаларини шакллантиради; 
- Интернет тармоғидан маълумотлар тўплаш, излаш ва қайта ишлаш малакаларини ўстириш;
- кўргазмалиликнинг барча турлари ўзаро интеграциялашиши сабабли ижобий ўқув 
мотивацияларини таркиб топтириш; 
- ривожлантирувчи машқлар ва амалий машғулотларни электрон ўқув қўлланма воситасида 
ташкил этиш, ўқувчиларда мантиқий ва мустақил тафаккурни ўстириш; 
- ишлаб чиқилган тест топшириқлари ёрдамида ўқувчиларга ўз билимларини назорат қилиш, 
камчиликларини тузатиб бориш ва ўз устида мустақил ишлашга имкон яратиш; 
- тезкор тескари алоқа ва ривожланган кўмак тизими орқали ўқув фаолиятини амалга ошириш 
кабилар.
Шундай қилиб, электрон ўқув қўлланмадан фойдаланиш фаол мустақил ўқув фаолиятини 
ташкил этишга қаратилган шарт-шароитларни вужудга келтириш ҳисобига ўқув жараёнини 
фаоллаштирувчи воситалардан бири ҳисобланиб, дифференциал ва индивидуал ёндашувни амалга 
оширишга кўмаклашади.
Ўқув жараёни ва синфдан ташқари машғулотларга ҳамда уй вазифасининг бажарилишига 
электрон ўқув қўлланманинг татбиқ этилиши ўқувчиларнинг фаол билим олишини таъминлайди, 
уларнинг индивидуал ва интеллектуал салоҳиятини ривожлантиришга имкон яратади. Бунинг учун 
ўқувчидан компютер билан ишлашни уддалай олиш ва математик билимларни компютер ёрдамида 
ўзлаштириш лаёқатига эга бўлиш талаб этилади. 
Юқоридаги фикрлардан келиб чиқиб, “Математика” фани қуйидаги вазифаларни бажаради:
 
1)
ўқувчи шахсини фикрлашга;
2)
ўзгалар фикрини англашга, ўз фикрини оғзаки ҳамда ёзма шаклда саводли баён қила 
олишга қаратилган нутқий компетенцияни ривожлантириш;
3)
ўқувчиларда мантиқий хисоблашга оид билимларни шакллантириш ва ривожлантириш;
4)
математка фанининг кенг имкониятларидан унумли фойдаланган ҳолда фикрини тўғри ва 
равон баён эта олиш кўникмаларини ривожлантиришга қаратилган компетенцияларни шакллантириш. 
Бундай дарсларни тўғри таҳлил қилиш ўқитувчи фаолиятидаги самарадорликни оширишга 
ундайди, натижаларни кўрсатишга ёрдам беради ва дарс самарадорлигини оширади. Бу борада 
математика дарсларида ахборот технологияларининг роли бениҳоя катта бўлиб, уларни таълим 
жараёнида қўллаш бугунги куннинг вазифасидир.