Universitetining pedagogika instituti maktabgacha

Foydalanilgan adabiyotlar:
Oybek "Bolalik"qissasi,Naim Karimov "Oybek","Oybek zamondoshlari 
xotirasida"kitobi
 
 
BOSHLANG’ICH SINF O’QUVCHILARINING TAYANCH KOMPETENSIYALARINI
RIVOJLANTIRISH 
Sayfullayev G’ulom Mahmudovich BuxDU dotsenti 
Shofirkon tumani 5-umumta’lim maktabi boshlang’ich
sinf o’qituvchisi, BuxDUPI 1-bosqich magistranti
Sattorova Dilfuza Bahodir qizi
 
Annotatsiya:
Ushbu maqolada kompetensiya tushunchasi, kompetensiyani rivojlantiruvchi topshiriq 
turlari va vazifalari, maktab darsliklari asosida kompetensiyani rivojlantiruvchi topshiriqlar haqida fikr va 
mulohazalar yuritilgan. 
Tayanch soʻzlar: 
kompetensiya, tayanch kompetensiyalar, rivojlantiruvchi topshiriq, muammo, 
topshiriq, ta’lim, samaradorlik, natija, metod, didaktik o’yinlar, ishlab chiqish. 
Maktab ta’limini yanada rivojlantirish maqsadida boshlang’ich sinf o’quvchilarida kompetensiyaviy 
ta’lim joriy etilib qo’llanib kelinmoqda. Kompetensiyaviy ta’lim o’zi nima? Va uning qo’llanish doirasi 
o’quvchilarning bilim salohiyatini rivojlanishiga olib keladimi? Ushbu maqola orqali shu haqida to’xtalib 
o’tamiz.
Kompetensiya (lot.compete-erishyapman, munosibman, loyiqman) degan ma’noni anglatadi. 
Kompetensiya-nafaqat olingan nazariy bilim, koʻnikma, ma-lakalarning majmuasi, balki olingan nazariy va 
amaliy bilim, koʻnikma, malakalarning majmuasini amaliyotga mustaqil va ijodiy qoʻllay olish darajasidir. 
Kompetensiya–ma’lum bir faoliyatni muvaffaqiyatli omilkorlik, mohirlik bilan eplay olishlik, qila olishlik 
qobilyatlari boʻlib, u egallagan nazariy va amaliy bilimlar, malakalar va koʻnikmalar asosida namoyon boʻladi. 
Kompetensiya tushunchasi avvaldan bizga tanish boʻlgan bilim, koʻnikma, malakaga yaqin tushuncha 
ekanligini anglaymiz. Ta’lim jarayonida kompetensiyaviy yondashuv deganda, oʻquvchilarning shaxsiy, 
kasbiy, ijtimoiy hayotlarida uchraydigan vazi-yatlarda egallagan turli xildagi malakalarini samarali ravishda 
qoʻllashga oʻrgatish tushuniladi. Har bir inson oʻz hayotida shaxsiy, kasbiy, ijtimoiy va iqtisodiy 
munosabatlarga kirishishi, jamiyatda oʻz oʻrnini egallashi, hayoti davomida duch keladigan muammolarning 
yechimini mukammal hal etishi, eng muhimi oʻzining sohasi, kasbi, yoʻnalishi boʻyicha raqobatdosh kadr 
boʻlishi uchun ham zarur boʻlgan kompetensiyalarni egallab uni amaliyotda qoʻllay olishi lozim.
Bugungi zamon o’quvchisida 6 ta tayanch kompetensiya shakllangan bo’lishi kerak. Kommunikativ, 
axborotlar bilan ishlash, o’zini o’zi rivojlantirish, ijtimoiy faol fuqarolik, milliy va umummadaniy, matematik 
savodxonlikni oshiruvchi kompetensiyalar. Ta’lim kompetensiyasi oʻquvchini kelajakdagi toʻla qonli 
hayotidagi faoliyatini modellashtiradi. Kompetensiyalar oʻqish jarayonidan boshlab shakllanib boradi. 
Tayanch kompetensiyalar-insonning shaxs sifatida shakllanishi, kundalik hayotida muvaffaqiyatli hayot 

---

482 
kechirishi uchun zarur boʻlgan layoqatlar, qobiliyatlarini, koʻnikma va malakalaridan iboratdir. 
Inson qaysi kasb egasi boʻlishidan qat’iy nazar oʻz ishiga, shugʻullanadigan mashgʻulotiga, mehr bilan 
yondashsa, uning sir asrorini mukammal egallaydi, shu bilan birgalikda oʻz-oʻzini anglaydi, shu sohada kamol 
topib, yutuqlarga erishadi. Oʻqituvchi oʻquvchi bolalarini sevsa, tarbiyalasa kelajak uchun mukammal boʻlgan 
shaxsni yetishtiradi, ertangi kunimiz uchun kerakli boʻlgan shaxsni kamol toptiradi. Oʻquvchilarda
kompetensiyalarni shakllantirish bu dars jarayonida oʻquvchilarning faqat tinglovchi yoki takrorlovchi boʻlishi 
emas, balki chuqur mushohada yuritishi, mustaqil fikrini bayon eta oluvchi, boshqalar bilan ham-korlikda 
ishlay oluvchi, oʻzgalar fikrini hurmat qiluvchi shaxsni shakllantirishdan iboratdir. 
O’qituvchi o’quvchilarda kompetensiyalarni shakllantirish uchun darslar jarayoni-da metodlardan va 
didaktik o’yinlardan foydalanib borishi kerak. Ba’zi o’yin va metodlar borki faqat bir fan yuzasidan 
qo’llanishi mumkin. O’qituvchi shuni ang-lagan holda to’g’ri yondasha olishi kerak. Darslarda 3 ta 
yo’nalishdagi metod qo’llaniladi. Bular: og’zaki, ko’rgazmali, amaliy.
Ta’lim tizimida kommunikatsiyadan, kompyuter texnologiyasidan oqilona foydalanish, bu oʻqitish 
jarayonidagi sifat darajasini ta’minlaydi. Bugungi kunda oldimizga qoʻygan buyuk maqsadlarimizga, ezgu 
niyatlarimizga erishishimiz barobarida, jamiyatimizning yangilanishi, hayotimizning taraqqiyoti va istiqboli, 
amalga oshirilayotgan islohatlarimiz, rejalarimizning samarasi taqdiri bularning barchasi zamon talablariga 
javob beradigan yuqori malakali ongli mutaxassislarni tayyorlash bilan chambarchas bogʻliqdir.