R. T. Adilchaev Berdaq atindagi

8.1. Ozbekistanda sirtqi ekonomikahq iskerlik
ham omn 
tiykargi
 principleri 
Uzbekistan Respublikasi garezsizlikke eriskennen keyin ozinin 
6z betinshe sirtqi siyasatin, sonm ishinde sirtqi ekonomikahq 
siyasatm jurite basladi. Mamleketimiz sirtqi ekonomikahq siyasati 
en aldm ala, milliy ekonomikahq paydalardi qorgaw qilgan 
jagdayda xahq arahq finans qatnasiqlarmda aktiv qatnasiwga 
qaratilgan. 
Respubiikamizda socialhq bagdarlangan bazar qatnasiqlarma 
otiw ham rawajlandinw, ekonomika tarmaqlarin turaqh osiwin 
taminlew, joqan sapah ham basekige shidamh onimler islep 
shigargan jagdayda jahan bazarlannda bekkem orm iyelew, 
natiyjede xahqtin turmis darejesin joqarilatiwga qaratilgan 
strategiya izbe-iz amelge asinladi eken, bul maqsetlerge erisiwde 
sirtqi ekonomikahq xizmetti jane de jetistirivvge 6z aldma itibar 
berilmekte. 
Sirtqi ekonomikahq xizmet degende Ozbekistan Respublikasi 
mamleket sholkemlerinin, yuridikahq ham fizikahq tareplerinin 
sirt el mamleketler, olardin yuridikahq ham fizikahq tarepleri, xahq 
arahq sholkemler menen 6z-ara paydah sheriklik ornatiwga, 
bunday sherikliklikti rawajlandmwga qaratilgan jami ameliy 
hareketleri tusiniledi. 
172 
Ozbekistan Respublikasi sirtqi ekonomikahq xizmetinin 
subyekti sipatmda 6zbekistan Respublikasi biyligine: 
- sirtqi ekonomikahq xizmetin sholkemlestiriwdin nizam 
tiykarlann belgilew; 
- sirtqi ekonomikahq siyasatin, sonm ishinde valyuta-kredit 
siyasatin islep shigiw ham amelge asinw, Ozbekistan Respublikasi 
valyuta fondin duziw ham onnan paydalamw; 
- sirtqi ekonomikahq xizmet tarawmda xahq araliq 
shartnamalar duziw ham olardi amelge asinw; 
- Ozbekistan Respublikasi a^Tiiagman tisqanda respublikamn, 
ошп yuridikahq tarepleri ham puqaralardin ekonomikahq maplerin 
qorgaw; 
- respublika aymagmda shet el investorlar iskerligi ushm 
huqiqiy kepiliiklerdi belgilew; 
- Ozbekistan Respublikasi atinan xahq arahq ekonomikahq 
sholkemler ham birlespelerde wakillik qihw; 
- Ozbekistan Respublikasi Konstituciyasman kehp shigip 
basqa wakillikler kiredi. 
Mamleketimizdin sirtqi ekonomikahq xizmet tarawindagi 
tiykargi waziypalar sipatmda tomendegiler belgilengen: 
- birinshi, sirtqi ekonomikahq xizmetin jane de erkinlestiriw 
barismda aniq maqsetti gozlep otkiziw, tovarlardi eksport ham 
import qiliwda sirt el investorlar 6z daramatlarman erkin 
paydalaniwshilarda bir qansha jenillikli tartipti jariyalaw; 
- ekinshiden, sirt el investorlardi, tiykarman tikkeley kapital 
qarjilar tiirindegi qarjiiardi respublika ekonomikasma ken tartiw 
ushm huqiqiy, social-ekonomikaliq ham basqa shart-sharayatlardi 
jane de jetistiriw; 
* ushinshiden, Ozbekistanda jahan darejesindegi 
texnologiyalardi ahp keletugm, xahq xojahgmin zamanagoy 
strukturasin jaratiwda jardem beretugm investorlarga sahstirmah 
ashiq esikler siyasatm otkiziw; 
- tortinshiden, qarjiiardi en tiykargi tarawlarga - respublika 
garezsizligin tamiyinleytugm agrar sektordi, janilgi-energetika 
173 

---

kompleksin jane basqa bazahq tarmaqlardi rawajlandmwga beyim, 
tayar onimler islep shiganwdi ozlestiriwge sanplaw.
22 
Usi tiykargi waziypalardi amelge asinw maqsetinde 
mamleketimizde sirtqi ekonomikaliq xizmetinin huqiqiy tiykarlan 
jaratildi. Bular qatarina, Ozbekistan Respublikasmm «Sirtqi 
ekonomikaliq xizmeti haqqmda»gi, «Valyutam tartipke saliw 
haqqinda»gi, «Shet el investiciyalan haqqmda»gi, «Shet el 
investorlar huqiqlarmih kepillikleri ham olardi qorgaw sharalan 
haqqmda»gi, «Baji tarifi haqqmda»gi, «Eksport qadagalawi 
haqqinda»gi Nizamlardi jane «Shet el investiciyalan menen 
rejelerdi amelge asinw mexanizimin jetistiriw is-ilajlan 
haqqmda»gi, «Eksport onimi islep shiganwshilardi qiziqtinw 
bansindagi qosimsha is-ilajlar haqqmda»gi, «Tuwndan tuwn shet 
el investiciyalar tartiwdi qrziqtinwga baylamsh qosimsha is-ilajlar 
haqqmda»gi Ozbekistan Respublikasi Prezidentinih parman ham 
qararlann kiritiw mumkin. 
Ozbekistan Respublikasi sirtqi ekonomikaliq xizmetinin 
tiykargi principled tomendegilerden ibarat: 
- barliq mamleketler, shet el yuridikahq ham fizikaliq 
tarepleri, xahq arahq sholkemler menen sheriklik 6z-ara mapligi; 
- tareplerdifi tehligi; 
- sirtqi ekonomikaliq baylamslar boyinsha sheriklerdin ishki 
islerine aralaspawhq; 
- sirt el mamleketler ham xahq arahq sholkemler menen 
pitimler boymsha qabil qihngan minnetlemelerdi sheshiw ham amq 
ormlaw principleri; 
- hamme tarepinen moyinlangan basqa xahq arahq normalar, 
qagiydalar ham shartlerge amel etiw. 
Ozbekistan Respublikasmda sirtqi ekonomikaliq xizmet bohp, 
hamme turdegi resurslar, xahq xojahgimn barliq tarmaqlan ham 
tarawlannda jaratilatugm tovarlar jane korsetiletugm xizmet, 
qimbat bahah qagazlar, ilim-texnika onimleri, intellektual ham 
basqa bayhqlar bohp esaplanadi. Ozbekistan Respublikasi 
LA Karimov. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. T.2, - Т.: «O'zbekiston», 1996. 
11-12-b. 
174 
mzamian menen sirtqi ekonomikaliq xizmette paydalaniw qadagan 
etiletugin obyektler bugan kirmeydi. 
Mulikshiliktin turlerine qaramastan, Ozbekistan 
Respublikasmda sirtqi ekonomikaliq baylanislardin qatnasiwshilan 
sipatinda dizimge almip, respublika aymaginda yaki onin 
tisqansmda is alip banp atirgan yuridikahq ham fizikaliq tarepler, 
sonday-aq yuridikahq ham fizikaliq tarepler, xahq arahq 
sholkemleri Ozbekistan Respublikasi sirtqi ekonomikaliq 
xizmetinin subyektleri bohwi mumkin. 
Sirtqi ekonomikaliq xizmet subyektleri: 
- Ozbekistan Respublikasi aymagmda hareket etip turgan 
nizam normalan ham qagiydalarga, hamme tarepinen korsetilgen 
xalsq arahq normalar ham qagiydalarga amel etiwi; 
- belgilengen tartipte sirtqi ekonomikaliq baylanislardiii 
qatnasiwshisi sipatinda dizimnen otiwi jane buxgalteriya ham 
statistika esabatlarm beriwi; 
- xahq arahq sheriklik baylamslannda onnlanip atirgan isler, 
qidinw isleri ham rejelerdin sanitariya-gigiena, ekologiya calaplan 
ham basqa talaplarga muwapiqbgi haqqmda ekspertiza juwmagm 
ahwi; 
- basxati Ozbekistan Respublikasi Ministrler Kabineti 
tarepinen belgilenetugm sirtqi ekonomikaliq xizmetinin ayirim 
turlerin amelge asinw huqiqm beriwi licenziyaga iye bohwi shart. 
Mulikshiliktin formalan ham sirtqi ekonomikaliq xizmetinin 
turlerine qaramastan, sirtqi ekonomikaliq xizmetinin barliq 
subyektleri sirtqi ekonomikaliq xizmetin amelge asmwda ten 
huqiqlarga iye boladi. 
Sirtqi ekonomikaliq xizmetinin har bir subyekti amel qihp 
turgan mzamlar shenberinde sirtqi ekonomikaliq baylanislardagi 6z 
qatnasiwmin turleri, formalan ham jonelislerin 6z betinshe 
belgilewi, 6z qalewine qarap sirtqi ekonomikaliq xizmetin amelge 
asinw ushm zarur bolgan yuridikahq ham fizikaliq tareplerdi 
belgilengen tartipte shartnama tiykannda yaki basqasha turinde 
haqi tolep ya bolmasa tolemesten tartiwi mumkin. 
Sirtqi ekonomikaliq xizmetinin har bir subyekti Ozbekistan 
Respublikasi nizam hujjetierine muwapiq sirtqi ekonomikaliq 
L75 

---

iskerliktin natiyjelerine, sonday-aq shet el valyutasmdagi 
daramatqa iyelik qiliwga, olardan paydalamwga haqib esaplanadi. 
Onm qararma qaray sirtqi ekonomikahq xizmetinin natiyjelerine 
iyelik qiliw, olardan paydalaruw huqiqlan mzamlarda belgilengen 
tartipte basqa yuridikahq ham fizikahq tareplerge otkiziliwi ya 
bolmasa olarga isenip tapsinhwi mumkin. 
Mamleketimizde sirtqi ekonomikahq xizmetin mamleket 
tarepinen tartipke sahw tomendegilerdi 6z ishine aladi: 
- sirtqi ekonomikahq xizmet subektlerin dizimnen otkiziw; 
- qatlamlastmlgan sahqlar ham jenillikler sistemasi, sonday-
aq valyuta boymsha da belgileniw; 
- sirtqi ekonomikahq xizmetin informaciyahq tamiyinlewdin 
mamleket sistemasmjaratiw; 
- ayinm regionlar, tarmaqlar ham karxanalardm sirtqi 
ekonomikahq xizmetin amelge asinw ham rawajlandmwi ushm 
dotaciyalar, subsidiyalar, subvenciyalar, byudjet qariz beriw 
turinde finanshq jardem korsetiw, riskti qamsizlandmw; 
- respublika sirtqi ekonomikahq baylanislarmm turli 
formalarm rawajlaniwma qaratilgan amq maqsetli kompleks 
dasturlerdi islep shigiw, pul menen tamiyinlew ham ekspertiza 
qihw; 
- Uzbekistan Respublikasma ahp kelinetugm ham Uzbekistan 
Respublikasman shigip ketiletugm tovarlar ham basqa mal-
mulklerdi hujjetlestiriw; 
- onimdi (islerdi, xizmetlerdi) eksport ham import qihw 
tartibin belgilew; 
- valyuta ham basqa fond qarjilarm duziw ham olardan 
paydalamw. 
8.2. Mamleket sirtqi ekonomikahq xizmetinin tiykargi