Psixiatriya ruhiy kasalliklarning kelib chiqishi, patogenezi, klinik

Prelogik fikrlash
– yuqorida biz tomondan bayon etilgan mifopoetik 
fikrlash ekvivalenti. Psixopatologiyada bunday fikrlash sehrgarlik, mistika, 
psixoenergetika, diniy bid'at, masxarabozlik fikri obraz va ifoda yordamida 
tо‗lg‗azilishi bilan harakterlanadi. Butun olam poetik, mantiqiy his ramzlarida 
tushunilishi mumkin va intuitiv tasavvurlardan kelib chiqib tushuntiriladi. Bemor 
shunga ishonganki, tabiat yoki shaxsiy hissiyotlar belgilari asosida emas, balki u 
о‗zini shunday to‘tishi kerak. Bunday fikrlash regressiv deb hisoblanishi mumkin, 
chunki u bola fikrlashini eslatadi. Shunday qilib, qadimiy xalqlarga xarakterli 
bо‗lgan prelogik fikrlash arxiatik mantiqni ishlatadi. О‗tkir xissiy vasvasaga 
shaxsiyatning isterik buzilishlariga xarakterli bо‗lib, kо‗proq aqliy zaiflikda 
uchraydi. 
Austik fikrlash
– Bemorning shaxsiy fantaziyalar olamiga berilib ketish, 
bunda simvolik formada tо‗liq qiymatga ega bо‗lmagan komplekslar 
kompensirlanadi. Tashqi sovuqqonlikda, reallikdan parishonlik, befarqlik, boy, 
g‗alati va ba‘zida Bemorning fantastik ichki olami hayratda qoldiradi. Bu 
fantaziyalarning bir qismi vizualizlangan tasavvur bilan birga kechadi, ular 
Bemorning ijodiy mahsulini tо‗ldiradi, chuqur falsafiy ma‘no bilan tо‗ldirilishi 
mumkin. Shunday qilib, shaxsiyatning rangsiz sahnalari orqasida ruhiy hayotning 
dabdabali ziyofatlari rо‗y beradi. Boshqa vaqtlarda esa emosional holatning 
о‗zgarishida Bemor-autistlar о‗zining ijodiy fantaziya sini ochiq namoyon etishi 
mumkin. Bu holat ―autizm teskarisiga‖ deb belgilanadi. Autist-bolada qisman boy 
fantaziya lar, va hattoki ba‘zi bir ilm sohasida yuqori natijalar, masalan falsafa, 
astronomiya, moddiy aloqani, qarashni, koordinirlanmagan motorli va dvigatelli 

---

44 
stereotiplarni chetlab о‗tib niqoblanadi. Autistlardan biri simvolik tarzda о‗z 
olamini tasvirladi: ―о‗z ijodiyoti aylanasi bilan tashqaridan kо‗rimsiz bо‗lib 
qolish‖. Autistik fikrlash fantaziyali mantiqda quriladi, ongsiz individual motivasi 
dan kelib chiqqan holda tushunarli bо‗lib, stressga yuqori sezgirlikning о‗ziga xos 
kо‗rinishidir. Shuning uchun autistik olamning о‗ziga xos qochishi hisoblanadi. 
Shizofreniya, shaxsiyatning shizotipik va shizoid buzilishlari uchun xarakterli, 
ammo aksentuasiyalarda, ya‘ni psixik sog‗lomlarda uchrashi mumkin.