2 мундарижа

 
фойдаланиш 
- 
болалар
 
боғчасида 
нутқни 
ривожлантиришга оид ишлар муваффақиятининг гаровидир. 

---

53
Болалар боғчасида она тилидаги нутқни ривожлантиришнинг методик 
тамойиллари қуйидагилардир: 

ақлий ва нутқий ривожланишнинг ўзаро боғлиқлиги тамойили; 

нутқни яхлит бир тузилма сифатида ривожлантириш тамойили; 

нутқий ривожланишнинг индивидуал хусусиятларини ҳисобга олиш 
тамойили; 

болаларнинг фаол нутқий амалиётини таъминлаш тамойили; 

нутқни ривожлантиришга нисбатан муомалали ва амалий ёндашув 
тамойили; 

мулоқотнинг ижобий ва эмоционал муҳитини таъминлаш тамойили. 
Мактабгача ёшдаги болалар нутқини ривожлантириш – бу мураккаб 
психологик жараён бўлиб, у фақат бола эшитган нутққа тақлид қилишидан 
иборат эмас, балки бу болада мулоқот фаолиятини ривожлантириш ва
мулоқотга эҳтиёж мавжудлиги билан боғлиқдир. 

---

54
2.2 Болалар нутқини ривожлантиришнинг асосий босқичлари
. 
Болалар нуқини ривожлантиришда қуйидаги методлар гуруҳларини 
ажратиш мумкин: 
Кўргазмали
 
усуллар – кузатиш, унинг турлари: бинони кўздан кечириш, 
экскурсия, табиий буюмларни кўриб чиқиш. Педагог кузатишдан объектни 
тўғридан-тўғри (гуллар очилиши, тошбақа ҳаракати ва бошқ.) ва воситали 
(агарда объектни бевосита кузатишнинг имкони бўлмаса (ёввойи ҳайвонлар, 
шаҳарлик болалар учун қишлоқ аҳолисининг меҳнати, қишлоқ аҳолиси учун 
шаҳар транспорти каби) кузатиш мумкин бўлган ҳолатларда – суратлар, 
фотосуратлар, кинофильмлар, диафильмлар ва видеофильмлар намойишида 
фойдаланади. Кўргазмали нарсалар, ҳодислар кўргазмалаи усуллардан 
фойдаланишда суҳбат, мулоҳаза мавзусини белгилайдиган манба бўлиб 
хизмат қилади. Болаларнинг қабул қилиш ҳиссини сўзлаш бериш орқали 
йўналтираётган тарбиячи кўриб чиқилаётган нарса номини айтади ва уни 
тушунтириб беради. 
Сўзли усуллар – катталар ва болаларнинг сўзлари ҳар қандай кўргазмали 
ва амалий метод таркибига киради. Бироқ, болаларда сўзли-мантиқий 
фикрлашнинг ривожланиши, атрофдаги нарсалар ва ҳодисалар ҳақидаги 
тасаввурларнинг йиғилишига қараб нутқни ривожлантиришнинг сўзли 
усуллари мустақил метод тусини олади. Унга бадиий асарларни ўқиш, шеър 
ёд олиш, болаларнинг ҳикоялари, суҳбатлар ва тарбиячининг ҳикоялари 
киради. Сўзли усуллар соф кўринишда болалар боғчасида жуда кам 
қўлланилади, чунки мактабгача ёшдаги болаларнинг ёш хусусиятлари
кўпроқ кўргазмалиликка таянишни талаб қилади.
 
Шунинг учун деярли барча 
сўзли усулларда кўргазмали усуллардан (нарса, ўйинчоқни қисқа вақтга 
кўрсатиш, иллюстрацияларни кўздан кечириш) ёки болаларни дам олдириш 
мақсадида кўргазмали объектни намойиш қилишдан фойдаланилади.

---

55
Амалий методларга машқлар, ўйин методлари киради ва у болалар 
нутқини ривожлантиришда кенг қўлланилади. Уларнинг мақсади болаларга 
олинган билимларни амалий фаолиятда қўллашни ўргатиш, нутқий маҳорат 
ва кўникмаларни ўзлаштиришда уларга ёрдам беришдан иборатдир. 
Дидактик ўйинлардан нутқий ривожлантиришга оид барча вазифаларни ҳал 
этиш учун фойдаланилади. Нутқий машқлар (машқ қилиш ва ижодий 
машқлар) ёрдамида эса ўз фикрларини аниқ ва тушунарли қилиб ифодалаш, 
мулоҳаза юритиш, исботлаш ҳамда сўзларни аниқ ва тушунарли қилиб 
талаффуз қилиш шаклланади. 
Ҳар бир метод дидактик вазифаларни ҳал этиш – яъни, болаларга янги 
нарсаларни 
таништириш, 
маҳорат 
ва 
кўникмаларни 
мустаҳкамлаш, 
ўзлаштирилган нарсаларни ижодий равишда қайта ишлаш учун хизмат 
қиладиган усуллар мажмуасидир. 
Метод деб билимларни биридан иккинчисига бериш мақсадида 
ўқитувчи ва ўқувчи томонидан амалга оширилаётган ҳаракатга айтилади. 
Ўқитиш усули –
 
бу методнинг бир элементидир. Усулларни 
кўргазмавийлиги ва эмоционаллигига қараб сўзли, кўргазмали, ўйинли 
усулларга ажратиш мумкин. Энг кўп тарқалган сўзли усуллардан бири – 
нутқий намунадир.