Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali Yayla

1957 Seçimleri (27 Ekim 1957) 
Bu seçimlerde toplam 9,133,412 seçmen oy kullanmıştır. Hürriyet 
Partisi (Fevzi Lütfi Karaosmanoğlu) %3,84 oy oranıyla 4 (toplam oy 
350,597), Cumhuriyetçi Millet Partisi (Osman Bölükbaşı) %7,14 oy 
oranıyla 4 (toplam oy 652,064), Cumhuriyet Halk Partisi (İsmet 
İnönü) %41.09 oy oranıyla178 (toplam oy 3,753,136) ve Demokrat 
Parti (Adnan Menderes) %47.88 oy oranıyla 424 (toplam oy 
4,372,621) milletvekili çıkardılar
74
.
Bu seçimlerde dikkat çeken gelişme DP’nin milletvekili sayısındaki 
sert düşüş, CHP’nin milletvekili sayısındaki çok büyük artış yanın-
da meclisteki muhalif parti sayısının ikiye çıkmış olmasıdır.
Bütün bu gelişmelere karşın 1957 yılından sonra dış kredi alınma-
sının zorlaşması, ekonominin iyice dışa bağımlı hale gelmesi eko-
nomik durumu olumsuz etkilemiş ve yatırımlarda ciddi bir azalma 
görülmüştür. Demokrat parti iktidarı sürecinin ilk 6-7 yılı güzel 
gelişmelerle doluyken son 2-3 yılında bu güzel giden gidişat birden 
tersine dönmüştür.
CHP ile olan hesaplaşma had safhaya ulaşmış, bu yeni dönemde 
DP iktidarı ortaya çıkan ekonomik bunalımlar karşısında çaresiz 
kalmış ve IMF ile Dünya Bankası’nın dayatmalarına direnememiş-
tir. Yaşanan döviz darboğazı dengeleri alt üst etmiştir. 4 Ağustos 
1958’de alınan istikrara önlemleri sonucu, dolar 2,80 TL’den 9 
TL’ye çıkarılmış, Millî Korunma Kanunu
75
uygulamaları fiilen dur-
durulmuştur. Enflasyonun dizginlenebilmesi için kamu kuruluşla-
rını ürünlerine zam yapılmıştır.
74
Çok partili sisteme geçişin ilk dönemlerinde yapılan seçimlerde partilerin al-
dıkları oylarla çıkardıkları milletvekilleri arasındaki oransızlık dikkati çekmekte-
dir. Örneğin Hürriyet Partisi 350,597 oy alarak 4 milletvekili çıkarırken, Cumhu-
riyetçi Millet Partisi de 652,064 oyla -bu partinin neredeyse iki katı oy aldığı hal-
de- 4 milletvekili, Cumhuriyet Halk Partisi 3,753,136 oyla 178 ve Demokrat Parti 
4,372,621 toplam oyla 424 milletvekili çıkarmışlardır. Demokrat Parti’nin aldığı 
oy bütün muhalefetin aldığı oy 
dan sadece 400 bin oy fazlaydı. 
75
Millî Koruma Kanunu dönemin ekonomisi sebebiyle Ocak 1940'ta Cumhuriyet 
Halk Fırkası iktidarının çıkarttığı ve hükümete fiyatları saptamada, ürünlere el 
koymada, hatta zorunlu çalışma yükümlülüğü getirmede sınırsız yetkiler veren 
yasadır. Devlet müdahaleleri bu yasayla meşruiyet kazanmış, sonra gelen hü-
kümetler de bu kanunun devamını sağlamıştır. DP döneminde kurulan Petrol 
Ofisi ve Et ve Balık Kurumu gibi kurumların yasal dayanağı bu kanundur. 

---

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA 
 
Sayfa 164 / 174
Bu sırada komşumuz Irak’ta 14 Temmuz 1958’de Irak ordusu bir 
darbe yaparak yönetimi ele geçirdi. Darbenin ardından DP önderle-
rinin çok sıkı ilişkilerinin olduğu Faysal ve Başbakan Nuri Sait öl-
dürüldüler. Bu durum üzerine Adnan Menderes Irak’a askerî hare-
kete bile niyetlenmiştir. DP iktidarına göre Irak devrimi dıştan des-
tekli yıkıcı bir faaliyetti. Halbuki muhalefet, bu devrimi istibdat ve 
baskıya karşı bir ayaklanma olarak görüyordu.
Irak Devrimi, DP İktidarında darbe ya da devrim korkularını baş-
latmış, muhalefet Irak Devrimi’ni doğru bulduğuna göre benzerini 
Türkiye’de yapabilir düşüncesine kapılmış olmalı ki; muhalefeti 
daha çok baskı altına alacak yollara başvurmuştur. Bu arada 
Fransa’da 31 Mayıs 1958’de başbakanlığa getirilen De Gaulle, za-
man içinde “yarı başkanlık” sistemine geçerek “demokratik dikta-
tör” olmuş, Fransa’daki yöntemi örnek almak isteyen Menderes, bu 
uğurda Fransa’nın 1954’den itibaren Cezayir’de yaptıklarını haklı 
gören bir tutuma dahi girmiştir. Menderes 6 Eylül 1958’de Balıke-
sir’de muhalefeti Irak’taki Devrim’in benzerini Türkiye’de yapmaya 
çalışmakla itham etti ve De Gaulle düzenini örnek almak istediğini 
belirten ifadeleri dile getirdi.