“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”

Metrologik 
ta’minotni
shunday ta‘riflash mumkin. O‘lchashlar birliligini ta‘minlash va talab etilgan aniqlikka 
erishish uchun zarur bo‘lgan texnikaviy vositalar, tartib va qoidalarning, me‘yorlarning, ilmiy va 
tashkiliy asoslarning belgilanishi va tadbiq etilishi.
Ushbu tavsifdan kelib chiqib aytish mumkinki, 
metrologik ta’minotning vazifasiga
quyidagilar yuklatilgan: 

o‘lchash vositalarining ishga yaroqliligini tashkil etish, ta‘minlash va tadbiq etish; 

o‘lchashlarni amalga oshirish, uning natijalarini qayta ishlash va tavsiya etish borasidagi 
me‘yoriy hujjatlarni ishlab chiqish va tadbiq etish; 

hujjatlarni ekspertizadan o‘tkazish; 

o‘lchash vositalarining davlat sinovlari; 

o‘lchash vositalarining va uslublarining metrologik attestatsiyasi va x.k.
Metrologik ta‘minot ilmiy, tashkiliy, texnikaviy va me‘yoriy-uslubiy asoslarga bo‘linadi (2-
rasm). 
 
Ishlab chiqarish tarmoqlarida metrologik ta‘minot
 
Ishlab chiqarish tarmoqlarini asosan sanoat korxonalari tashkil etadi va bu korxonalar 
bevosita mahsulotlarni ishlab chiqish (loyihalash), ishlab chiqarish, montaj qilish va ekspluatsiya 
qilish faoliyatlari bilan o‘z faoliyatini olib borishadi. Demak, umumlashgan holda korxonaning 
metrologik ta‘minotiga to‘xtalib o‘tamiz. 
Korxonada metrologik ta‘minotning asosiy vazifalari quyidagicha: 
1)
mahsulotni ishlab chiqish, ishlab chiqarish va sinashda o‘lchashlar birliligini ta‘minlash; 
2)
texnologik 
qurilmalarning 
xarakteristikalarini 
nazorati, 
texnologik 
jarayonlarining 
parametrlari, mahsulot sifati ko‘rsatkichlarini nazarot qilishda o‘lchashlar aniqligini optimal 
normalar va o‘lchanayotgan parametrlarning ratsional nomenklaturasini o‘rnatish va tahlil qilish; 
3)
o‘lchash vositalariga metrologik xizmat ko‘rsatish: hisobini yuritish, saqlash, qiyoslash, 
kalibrlash, ta‘mirlashni tashkil qilish va ta‘minlash; 
4)
zaruriy aniqlikni kafolatlovchi o‘lchashlarni bajarish uslubiyotini ishlab chiqish va 
ishlab chiqarish jarayoniga joriy etish; 

---

185 
5)
metrologik qoida va me‘yorlarga rioya qilinishi ustidan hamda mavjud ekspluatatsiya 
sharoitlarda o‘lchash, nazorat va sinov qurilmalari uchun nazoratni amalga oshirish; 
6)
konstruktor va texnologik hujjatlarni metrologik ekspertiza qilish; 
7)
Sinov qurilmalariga o‘rnatilgan talablarga muvofiq hisobini yuritish, attestatsiyachlash, 
ta‘mirlash kabi metrologik xizmatlar ko‘rsatishni tashkillashtirish va ta‘minlash; 
8)
o‘lchash vositalari hisobini yuritish, attestatsiyalash va ta‘mirlash metrologik xizmatini 
tashkillashtirish va ta‘minlash; 
9)
o‘lchash tizimlarining o‘lchash kanallari hisobini yuritish, attestatsiya, qiyoslash, 
kalibrlash metologik xizmatlarini tashkillashtirish va ta‘minlash; 
10)
o‘ta aniqlikdagi o‘lchashlarni tashkillashtirish va bajarish; 
11)
materiallar, xom-ashyo va yonilg‘i-energiya resurslari sarfini to‘g‘ri va aniq hisobini 
ta‘minlash; 
12)
zamonaviy o‘lchash usullari va vositalarini, avtomatlashtirilgan nazorat-o‘lchov 
qurilmalari, o‘lchash tizimlarini joriy qilish; 
13)
etishmaydigan o‘lchashlarni texnikaviy va iqtisodiy jihatdan baholash; 
14)
metrologik ta‘minot masalalarini tartiblashtiruvchi me‘yoriy hujjatlarni ishlab chiqish 
va joriy qilish; 
15)
iqtisodiy samaradorlikni baholash. 
Ushbu vazifalardan kelib chiqib, ishlab chiqarishni metrologik ta‘minotini yaxshilash 
bo‘yicha bir qancha ishlar amalga oshirilishi lozim. 
 
O‘V-o‘lchash vositasi;
O‘U-o‘lchash usuli;
SQ-sinov qurilmasi;
ME-metrologik ekspertiza.