To’lagan bmi

Metallarni tabiatda uchrashi 

Metallar  tabiatda  tug‘ma  va  har  xil  birikmalar  holida  uchraydi.  Kimyoviy 

jihatdan  passiv  metallar  tug‘ma  (sof)  holida  uchraydi.  Bularga  nodir  va  yarim 

nodir  metallar  kiradi.  Kimyoviy  jihatdan  aktiv  metallar  tabiatda  bog‘langan 

holatda  turli  birikmalar  ko‘rinishida  uchraydi.  Bunday  birikmalarning  turi  va 

shakllari  asosan  metallarning  kimyoviy  aktivligiga  bog‘liq  bo‘ladi.  Metallar 

uchun  xarakterli  tabiiy  birikmalar  metallarning  aktivlik  qatoridagi  holatiga 

bog‘liq bo‘lib, metall qancha aktivroq bo‘lsa uning tabiatdagii birikmalari yorqin 

ifodalangan  tuz  xarakterida  bo‘ladi.  Masalan:  ishqoriy  metallar  tabiatda 

galogenidlar,  nitratlar,  sulfatlar  kam  hollarda  karbonatlar  (sodali  qo‘llar) 

ko‘rinishida  uchraydi.  Bu  birikmalarning  hammasi  suvda  yaxshi  eriydi,  bu  hol 

ularning yerdagi maydonlarini taqsimlanishini o‘ziga xos xususiyatini aniqlaydi. 

Dengiz  va  okeanlarda,  sho‘r  ko‘llarda.  Yerosti  mineral  manbalarida  erigan 

bo‘ladi. Quruqlikdagi to‘plangan konlari (tosh tuzi, selitra…) suv  havzalarining 

bug‘lanishi natijasida yuzaga keladi. 

Ayrim  kamroq  ishqoriy-  yer  metallari  va  magniylar  uchun  galogenidli  va 

nitratli  konlari  kam  xarakterli  bo‘lsada,  karnalit  KCl∙MgCl

2

∙2H

2

O,  Norvegiya 

selitrasi  Ca(NO

3

)

2

  lar  tabiatda  uchraydi.  Ishqoriy-  yer  metallari  uchun  sulfatlari 

---

 

 

 

 

va  karbonatlari  juda  xarakterli.  Alyuminiy  tabiatda  boksit  Al

2

O

3

∙xH

2

O,  kaolin 

Al

2

O

3

∙2SiO

2

∙2H

2

O kriolit Na

3

[AlF

6

] lar holida ko‘proq uchraydi. 

Ko‘pchilik  metallar  asosan  turli  oksid  sulfidli  birikmalar  holida  uchraydi. 

Nihoyat aktivlik qatorida vodoroddan o‘ngda joylashgan  nodir yoki yarim nodir 

metallar (Cu,Ag,Au,Hg…) tabiatda nafaqat oksidlar va sulfidlar (HgS- kinovar, 

Cu

2

S-  xalkozin,  Cu

2

O-  kuprit…)  balki  tug‘ma  holatlarida  ham  uchraydi. 

Tabiatda eng og‘ir tug‘ma uchragan metallardan Au-112 kg, Ag-13,5 tonna, Cu-

420 tonnalar misol bo‘ladi.