O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi oydin abdullayeva

  (inglizcha  – rutes,  nemischa  -   Ruten —  novdalar) —  taxta  novdalar 
to‘plami  bo‘lib,  beryoza, bambukdan  yoki  sintetik  materialdan yasaladi  va  dastak 
tomondan  mahkamlangan  bo‘ladi.  Ushbu  moslama  barabanlarga  bo‘g‘iq  tovush 

---

43 
 
beradi.  Hattoki   fortissimo  dinamikasida  ham  tovushning  yangroqiligiga  erishish 
qiyin.  
 
 
 
 
 
 
Kolotushka – litavra, katta baraban, tam-tam kabi yirik cholg‘ularni chalish 
uchun ishlatiladi. 
 
 
 
Tayoqchalar  o‘zining  ishlatilishiga  ko‘ra  bir  necha  xil  bo‘ladi:  yumshoq, 
o‘rtacha  qattiq  va  qattiq  tayoqchalar.  Tayoqchalarning  qattiqlik  darajasi 
tovushning  yangrash  xarakteriga  katta  ta’sir  ko‘rsatadi.  Masalan,  yumshoq 
tayoqcha  yordamida  chalingan  vibrafon  baxmalsimon  yumshoq  tovush  beradi. 
Qattiq tayoqcha yordamida esa vibrafonning ovozi yanada yorqinlashadi. Ijrochi 
o‘z  qo‘lida  ikkita  har  xil  tayoqchani  ushlab  ijro  etishi  ham  mumkin.  Bunday 
holda,  musiqiy  mato  ikki  qatlamga  bo‘linib,  yorqin  va  bo‘g‘iq  ovoz  yo‘llarini 
tashkil etadi.  
Tayoqchalar nota yozuvida quyidagicha aks etadi: 
 

---

44 
 
Bastakorning  xohishiga  ko‘ra,  zarbli  cholg‘u  tayoqchalar  bilan  emas,  balki 
kaft  bilan  ham  chalinishi  mumkin.  Shunga  binoan,  cholg‘uga  kaft  bilan  zarb 
berish  orqali  chalish  kerak  ekanligi  haqidagi  belgi  notaning  ustiga  joylashishi 
shart.  Masalan,  bongi  va  kongi  cholg‘ularini  kaft  bilan  chalish  ushbu 
cholg‘ularning  yangroqiligiga  o‘ziga  xos  iliqlik  beradi.  Kaft  bilan  chalish 
haqidagi  belgini  qo‘ymas  ekansiz,  ijrochi  ushbu  cholg‘ularni  tayoqcha  bilan 
chaladi. 
Zarbli  cholg‘ular  guruhi  simfonik  orkestr  tarkibida  eng  katta  guruh 
hisoblanadi.  Negaki,  uning  tarkibiga  qadimiy  xalqlar  musiqa  madaniyatidan 
bizgacha  yetib  kelgan  zarbli  cholg‘ular,  shuningdek,  zamonaviy  estrada  zarbli 
cholg‘ulari  ham  sermahsul  ishlatiladi.  Ayniqsa,  zamonaviy  estrada  musiqasida 
zarbli cholg‘ularning o‘rni katta.