The economy of enterprise

Kadrlar  salohiyati  -  mehnat  resurslarining  umumiy  soni  va  jinsi,  yoshi, 
ma’lumoti, kasbiy ko’nikmalari, korxonaning u yoki bu bo’g’inlarida va jamoatchilik 
ishlab  chiqarishida  qatnashishi  bilan  ifodalanuvchi  mehnat  resurslari  yoki 
imkoniyatlarini ifodalaydi. Kadrlar salohiyati jamiyat mehnat salohiyatining tarkibiy 
qismidir. 
Kadrlar  korxonada  mehnat  bilan  band  bo’lgan  hamda  korxona  shaxsiy 
tarkibiga  kiruvchi  turli  kasbiy
−malakaviy  guruhlardagi  xodimlar  majmuasidir. 
Korxonaning  mehnat  resurslari  uning  ishchi  kuchini  tavsiflaydi.  Korxona 
personali  doimiy  va  yollanib  ishlovchi,  malakali  va  malakasiz  barcha  xodimlardan 
iborat bo’lgan shaxsiy tarkibni izohlaydi. 
Ishlab  chiqarishdagi  asosiy  «shaxs»,  iqtisodiyot  nazariyasida  talqin 
qilinishicha, ishchi kuchi - insonning mehnat qilishga jismoniy va aqliy qobiliyatlari 
hisoblanadi.  Bozor  munosabatlari  sharoitlarida  mehnat  qobiliyati,  ishchi  kuchini 
tovar  holiga  keltiradi.  Biroq  bu  oddiy  tovar  emas.  Uning  boshqa  tovarlardan  farqi 
shundaki,  birinchidan,  u  o’z  qiymatidan  ortiq  bo’lgan  qiymat  yaratadi,  ikkinchidan, 
uni  jalb  qilmasdan  biron-bir  ishlab  chiqarish  jarayonini  amalga  oshirish  mumkin 
emas,  uchinchidan,  asoiy  fondlar  va  aylanma  mablag’lardan  samarali  foydalanish  
darajasi, xo’jalik yuritish iqtisodiyoti ko’p jihatdan unga bog’liq bo’ladi. 
 
Korxonalarda  ishchi  kuchi  va  umuman  kadrlar  salohiyatidan  samarali 
foydalanishga 
quyidagi 
omillar 
ta’sir 
ko’rsatadi: 
xodimlarning 
moddiy 
manfaatdorligi,  atrof-muhit,  aqliy,  jismoniy  va  asablar  kuchlanishi,  boshqarish 
 
104 

---

usullari  va  hokazolar.  Ayniqsa  mehnat  uchun  ijtimoiy  sharoitlar  yaratish  muhim 
ahamiyat kasb etadi (9.1-rasm).  
 
       
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
9.1 - rasm. Mehnat yuklamasiga ta’sir ko’rsatuvchi omillar 
Korxona  personali  yoki  kadrlar  tarkibi  va  uning  o’zgarishi  ma’lum  bir  sifat, 
miqdor  va  tuzilmaviy  tavsiflarga  ega  bo’lib,  ulardan  faoliyatni  rejalashtirish  va 
hisobga  olishda  foydalaniladi.  Korxona  xodimlarining  ro’yxat  bo’yicha  tarkibi 
zamonaviy tasnifi bo’yicha quyidagilarni o’z ichiga oladi: 
*