The economy of enterprise

Kelgusi  davr  xarajatlarni  normalashtirish.  O’sib  borayotgan  fan-texnika 
taraqqiyoti  sur’atlari  aylanma  mablag’larning  kelgusi  davr  xarajatlari  ahamiyatini 
 
99 

---

oshirmoqda.  Bu  xarajatlar  korxonaning  maxsus  buxgalteriya  hisobida  uchta  manba: 
yangi  texnikani  o’zlashtirish  fondi  (agar  korxonada  shunday  fond  mavjud  bo’lsa), 
bank  krediti  va  foyda  (xarajatarni  mahsulot  tannarxiga  kiritish  yo’li  bilan)  hisobiga 
yig’iladi.  Aylanma  mablag’larning  kelgusi  davr  xarajatlari  (N
kd
)  normasini 
hisoblashda quyidagi formulaga amal qilinadi: 
 
N
kd
 = R + R
ich
 + R
t
 
Bu erda: 
R  -  yil  boshida  kelgusi  davr  xarajatlari  uchun  sarflanishi  mo’ljallangan 
mablag’lar miqdori (buxgalteriya hisoboti bo’yicha); 
R
ich
  –  rejadagi  yilda  loyiha-smetalarda  ko’zda  tutilgan  ishlab  chiqarish 
xarajatlari; 
R
t
  -  o’zlashtirilayotgan  mahsulot  tannarxiga  kiritiluvchi  hamda  smetalarda 
ko’zda tutiluvchi yoki maxsus manbalar hisobiga qoplanuvchi xarajatlar. 
 
Alohida  elementlar  bo’yicha  aylanma  mablag’lar  xarajatlari  normalari 
aniqlangandan  so’ng,  aylanma  mablag’larga  bo’lgan  umumiy  ehtiyojlar  (normativ) 
miqdori hisoblanadi. Korxona aylanma mablag’lariga bo’lgan umumiy ehtiyoj, ishlab 
chiqarish  zahiralari  (xom  ashyo  va  asosiy  materiallar,  yordamchi  materiallar,  yarim 
tayyor  mahsulotlar,  xarid  qilinuvchi  mahsulotlar,  qadoqlash  va  o’rov  materiallari, 
yoqilg’i  va  hokazolar),  tugallanmagan  ishlab  chiqarish,  tayyor  mahsulot  va  kelgusi 
davr xarajatlaridan iborat bo’ladi.