Reja: Shtangen asboblar

Mikrometrlar 
Mikrometrik o'lchash asboblariga, asosan, quyi dagilar kiradi: Mikrometrlar, 
mikrometrik glubomerlar, mikrometrik nutromerlar. 
M ikrometrik o'lchash asboblariniug ikkita o'lchash shkalasi bo'ladi. liirinchi 
o'lchash shkalasi stebelida bo'lib, bo'lagiuing qiymati 0,5 mm ga long. Lining 
ko'rsatuvchisi bo'lib barabamiing qirrasi xizmat qiladi
Ikkinchi o'lchash shkalasi barabamiing koiiussimon aylauasi bo'ylab 
joylashgan bo'lib, uui ko'rsatuvchisi bo'lib stebeldagi birinchi o'lchash shkalasi 
o'rtasiga chizilgan bo'ylama chiziq xizmat qiladi. 
Baraban stebel ichida joylashgan mikrometrik viutga biriktirilgan, lining 
i|adami 0,5 mm. Shu sababli mikrometrik vintiiing to'la bir maria avlani- sliiga 
baraban qiiTasining stebelda joylashgan birinchi o'lchash shkalasi bo'vicha bir 
bo'lakka siljishi to'g'ri keladi. Barabamiing koiiussimon avia nasi bo'vicha 
joylashgan ikkinchi shkala 50 ta teng bo'lakka bo'lingan. Shu sababli barabamiing 
ikkinchi shkala bo'vicha bir bo'lakka burilishi niikrometrik vintiiing 50 qivmatga 
bo'ylama siljishiga teng bo'ladi. Demak, mikrometining o'lchash aniqiigi i — 0,01 
mm ga teng. Mikrometrik o'lchash asboblari vordamida o'lchashda, o'lcham qiy- 
niati ikkaia shkala bo'vicha olinib, so'ng ular jamlauadi. 

---

---

Soat turidagi indikatorli o'lchash asboblari 
Tishli uzatnia asboblariga, asosan, soat turidagi iudikator bilan ta’iniulangan 
o'lehash asboblari — chuquriik, qalinlik o'lchagichlar, stanok shpindelining radial 
urishini (tepishini) tekshiradigan qurilmalar, indikatorli skobalar, indikatorli 
niitronierlar kiradi. 
Soat turidagi indikatorlar tishli juftlardun i bo rat bo'lgan luexanizinli asbob 
hisoblanadi. 
O'lchash sterjeni o'rta qisinidagi qirqilgan reyka orqali tishli g'ildirak bilan 
tishlanadi. O'lehash sterjcniuiug siljishi tishli g'ildirak orqali as- bobning 
strelkasiga uzatiladi. Tishli g'ildiraklardagi lull tolasinion spiral prujiua va tishli 
g'ildirak yordainida vo'qotiladi. Prujinailing ikkinehi uehi asbob korpusiga 
iiiahkainlangan bo'ladi. Asbobda ikkila shkala inavjnd bo'lib, ulardau kattasi 
bo'yieha luilliinetrning bo'laklari, kiehigi bo'vieha esa butun qiyinatlar hisoblanadi. 
O'lehash sterjeni 1 nun ga siljiganda katta shkaladagi strelka bir marta aylanadi. 
Agar shkala 100 ta bo'linniaga bo'lingan bo'lsa, u holda katta shkala 
bo‘lininalarining qiyinati 0,01 nun ga teng bo'ladi.
Soat turidagi indikatorlar quyidagi 4 xil turda ishlab chiqariladi:
1.Gardishining deametri 68mm va o'lchash chegarasi 0...6 mm hamda 0...10 
mm bo'lgan normal o’lchagichli indikatorlar. 
2. Gardishining diametri 42 mm va o’chash chegarasi 0...2 in in boMgan kicltik 
galiaritli inilikatorlar. 
3. Gardishining diametri 42 mm va oMrhash cliogarasi 0...2 in in boMgan 
toreslami oMrhavdigan indikatorlar.
4. G ardishining diainetri 90 nun va oMrhash rhegarasi 0...5 nun (boMinnia- 
larining qiviuati 0,01 in in ) hanida oMrhash rhegarasi 0...10 nun (hoMinina- 
larining qivniati 0,1 in in) boMgan kattalashtirilgan shkalali indikatorlar. 
Bundan tashqari, o‘lchash chegarasi 25...50 nun bo’lgan indikatorlar ham ishlab 
rhiqariladi. Indikalorlarda I'aqat bitta oMehash urhi boMadi, xolos. Shuning urbuit 
nlardan foydalauishda tnrli xil inoslainalardan foydalaniladi. M asalan, délai- 
laming tashqi oMrhanilarini oMrhashda iudikator skobadan foydalaniladi. 
SI turidagi indikatoHi skobalar 0 dan 1000 nun garba boMgan tnrli oMrhash 
rhrgaralarida (0...50, 50...100, soMig bar 100 nun dan keyin, hundan tashqari, 000 
mm dan keyin ahnashiiiuvehi tovonli boMadi) tashqi oMrhainlarni oMrhash tirhun 
ishlab rhiqariladi 

---

---

Foydalanilgan adabiyotlar 
1. 
T. U. Holiqberdiyev
“MASHINASOZLIK TEXNOLOGTYASI ASOSLARI”
«NOSHIR» nashriyoli Toshkcnt — 2012
 
2
.
T. S. Xudoyberdiycv, K. Qosimov, O ‘.R. Igamberdiyev “METROLOGIYA, S 
TANDARTLAS HTIRISH VA O ‘ ZARO ALMAS HINUVCHANLIK”
«
TA-
FAKKUR BO‘STONI» TOSHKENT – 2011 
3. Alikulov D. Г., Holiqberdiev T. U.. Sattarxanov A .I. Mashinasozlik, 
texnologiyasi kursidan laboratoriya ishlarini bajarisn uchun uslubiv qo’lanma (I- II 
qism). — ToshDTU , 2007.