N. N. Rasulova z. Q. Jumayeva

у
* 2 - * ,
T\—T
2
Bu yerda: 
V
- qoplash m uddati (yil hisobida);
К /
va 
K i
variantlarni jo riy etish uchun kerak b o 'lg a n m ab lag 'lar 
m iqdori;
7’/ va 
T
2
taqqoslanadigan variantlarning ekspluatatsiya xarajatlari. 
Q o 'sh im ch a kapital m ab lag 'lam in g qiyosiy sam aradorlik koeffitsienti (E) 
qoplanish m uddatining teskari ifodasi hisoblanadi va tannarxni pasaytirishdan 
olingan tejam ning q o 'sh im ch a kapital m a b la g 'la r m iqdoriga nisbati bilan 
aniqlanadi:
Keltirilgan xarajatlar, ulam ing vazifasi va uni hisoblash usuli. Keltirilgan 
xarajatlar kapital m ab lag 'lam in g qiyosiy-iqtisodiy sam aradorligini ifodalovchi 
k o 'rsatk ich b o 'lib , texnikaviy va iqtisodiy m asalalam i hal qilish variantlarining 
eng yaxshisini tanlab olishda q o 'llan ilad i. B iron b ir texnikaviy vazifani hal 
etishning, 
ratsionalizatorlik 
va 
ixtirochilik 
takliflari, 
texnikaviy 
va 
tashkillashtirishning m um kin b o 'lg a n variantlarini, m ahsulot sifatini oshirishning 
turli usullarini taqqoslaganda boshqa shartlari teng b o 'lib qolsa, keltirilgan 
xarajatlar m inim um b o 'lish in i talab qiladigan variant eng yaxshisi hisoblanadi. Bir 
necha variantlardan eng yaxshisini tanlab olish uchun quyidagi keltirilgan 
x arajatlar form ulasidan foydalanish kerak.
S
=
En ■
 К —> min
Bu yerda: 
5 - m uayyan variant b o 'y ic h a ishlab chiqarilgan m ahsulot tannarxi;
En
- kapital m ab lag 'lar sam aradorligining norm ativ koeffitsienti;
124

---

К -
bir y o 'la solinadigan kapital m ab lag 'larn in g yig'indisi.
Real sektor korxonalarida yangi texnika, ixtirolar va ratsionalizatorlik 
takliflaridan foydalanishning iqtisodiy sam aradorligini bclgilash m ctodikasida 
sam aradorlikning norm ativ koeffitsienti tarm oqlar uchun 0,15 ga teng qilib 
olingan.
K eltirilgan xarajatlam i aniqlash eski texnika o 'rn ig a yangisini yaratish va 
q o 'llash natijasida hosil b o 'la d ig a n iqtisodiy sam arani baholashga real sektor 
nuqtai nazaridan yondashishni taqozo etadi.
Y illik iqtisodiy sam ara - bu yangi texnika, tcxnologiya va progrcssiv 
m ahsulot turlarining, m ehnat va ishlab chiqarishni tashkil etishning iqtisodiy 
sam aradorligini tahlil etish va baholashda q o 'llan ilad ig an m uhim k o'rsatkichlardan 
biridir. Bu k o 'rsatk ich qiyos qilinadigan variantlar b o ’yicha sarflangan xarajatlar 
to 'g 'risid a g i m a ’lum otlar asosida quyidagi form ula yordam ida hisoblab chiqiladi: