R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

S
'
dt
+DO
to
-KO
to
=S
''
dt 
, (4)
 
Ushbu model aktiv schotning ma’lum sanaga bo‘lgan debet 
qoldig‘i boshlang‘ich debet qoldiqqa shu schotning ma’lum vaqt 
oralig‘idagi debet oborotini qo‘shib, shu vaqt ichidagi kredit oborotini 
ayrilganiga teng deb o‘qiladi. 
Passiv schotlarda oxirgi qoldiq chiqarish uchun kreditdagi 
boshlang‘ich qoldiqqa kredit oborotini qo‘shib, hosil bo‘lgan summadan 
debet oboroti ayriladi. Passiv schotlarda manbalarning ko‘payishi 
kreditda, kamayishi esa debetda ko‘rsatilishi sababli qoldiq faqat 
kreditda yoki nolga teng bo‘lishi mumkin. 
2-misol
. Balansning «Budjetga to‘lovlar bo‘yicha qarzdorlik» 
moddasida hisobot davri boshiga 190 000 so‘m qoldiq ko‘rsatilgan. 
Joriy hisobda ushbu modda 6410-«Budjetga to‘lovlar bo‘yicha qarz» 
schotiga to‘g‘ri keladi. Hisobot davrida korxonada quyidagi xo‘jalik 
muomalalari ro‘y bergan:
1.
Budjetga daromad solig‘i bo‘yicha qarzdorlik aks ettirildi 
400 000 so‘m. 
2.
Hisob-kitob schotidan o‘tkazish yo‘li bilan 120 000 so‘m 
qarzdorlik uzildi.
3.
Moliya organlarining yakuniy hisob-kitoblariga ko‘ra budjetga 
to‘lovlar bo‘yicha qarzdorlik 80 000 so‘mga ko‘paydi.
4.
Budjetga qarzdorlik bankdan 160 000 so‘m ssuda olish yo‘li 
bilan uzildi.
Korxonaning budjetga to‘lanmagan majburiyatlari bo‘yicha 
boshlang‘ich qoldig‘i (190 000 so‘m) 6410-«Budjetga to‘lovlar 
bo‘yicha qarz» schotining kredit tomoniga yoziladi. Schotning shu 
tomonida korxonaning soliq organlari oldidagi majburiyatlarining 
480000 so‘mga ko‘payishi aks ettiriladi (400000 so‘m+80000 so‘m). 
Qarzlarning 280000 so‘mga (120000 so‘m+160000 so‘m) kamayishi 
qarama-qarshi tomonda, ya’ni debetida ko‘rsatiladi. 

---

129 
Schotning oxirgi qoldig‘i 390000 so‘mni tashkil etadi (190000 
so‘m + 480000 so‘m – 280000so‘m). 
6410-«Budjetga to‘lovlar bo‘yicha qarz» passiv schotining 
ko‘rinishi quyidagicha: 
6410-«Budjetga to‘lovlar bo‘yicha qarz» schoti
Debet 
Kredit 
2) qarz uzildi ……….. 120 000
3) qarz uzildi ……….. 160 000
boshlang‘ich qoldiq ……. 190 000
1) qarz aks ettirilishi …… 400 000
3) qarz ko‘payishi …….… 80 000
Jami kamaydi
(debet oborot) …………….280 000
Jami hisoblandi
(kredit oborot) ………….. 480 000
Budjetga to‘lanmagan qarz bo‘yi-
cha yakuniy qoldiq …….... 390 000
Endi istalgan passiv schot bo‘yicha oxirgi qoldiq chiqarishning 
matematik modelini ko‘rib chiqamiz. U quyidagicha bo‘ladi: