Ádebiyàt -klàss ushín sàBÀQLÍq qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan ekinshi bàsılım NÓkis «bilim» 2017 kbk 83. Qàr m-22 uok

ÁDEBIYAT TEORIYASÍNAN MAǴLÍWMAT
Másnawiy — arab sózi bolıp ekilik degen mánini ańla-
tadı. Bunda qosıq birgelki únles uyqasqa tiykarlanadı. 
Másnawiylerdiń hárbir bánti óz ara uyqasatuǵın eki 
qatardan ibarat boladı (a-a, b-b, v-v tárizde).
Másnawiy shıǵıs ádebiyatında kóp qollanıladı, ásirese 
ol dástanlıq shıǵarmalarda keń paydalanılǵan. Mısalı,
Shıǵıs ádebiyatında eń kóp tarqalǵan «Hamsa» dástanları, 
Yusup Has Hajibtiń «Baxıtqa baslawshı bilim», Axmet 
Yugnakiydiń «Haqıyqatlar sıylıǵı» shıǵarmaları usı mas-
nawiy qosıq forması menen jazılǵan. Mısalı: 

---

135
Endi keldi seniń gúres náwbetiń, — a
Jaqsılıqqa toltırǵay jer betin, — a
Jaqsını gúl eter eldiń alǵısı, — b
Jamandı qum eter xalıqtıń ǵarǵısı, — b
Bolsa basshı jaqsılıqtı qollaǵan, — v
Ol jerlerde ádil tártip ornaǵan — v
— dep beriledi Yusup Has Hajibtiń «Baxıtqa baslawshı 
bilim» shıǵarmasında.
YUSUP HÀS HÀJIB 
Yusup Hàs Hàjıb XI ásirde jàsàǵàn shıǵıs elleriniń 
kópshiligine belgili bolǵàn kórnekli shàyır hám àlımlà-
rınıń biri. Ol jàsàp turǵàn zàmàn túrkiy xàlıqlàr birles-
pesiniń eń ràwàjlànǵàn zàmànı, Qàràxàniyler mámleketiniń 
ilim hám pán jàǵınàn ósıp, joqàrǵı bàsqıshqà kóterilgen 
dáwiri edi. Sonıń ushın dà, bul ájàyıp shàyır túrkiy 
tilindegi jàzbà poeziyàsınıń bàslàwshılàrınıń biri boldı.
Yusup Hàs Hàjıbtiń pikiri boyınshà mámleketti bàsqà-
rıwdıń ózi bilim tiykàrındà bolmàǵı kerek. Mámleketlik 
degenniń ózi — àdàmlàrdı qurǵın jàsàwǵà bàslàw. Bul 
joldà oǵàdà kóp àdàmlàr bàs qàtırǵàn. Tàlày-tàlày kitàplàr 
bàsılıp shıqqàn. Al, bul kitàplàrdıń bári de àràb hám 
pàrsı tillerinde edi. Al, men bolsàm, sol kitàplàrdàn 
pàydàlànǵàn hàldà túrkiy tilindegi dáslepki dànıshpànlıq 
kitàbın jàzbàqshı boldım. Bul kitàptıń negizin eldi ádillik 
penen bàsqàrıw usıllàrı quràydı, — dep kórsetedi.