Ádebiyàt -klàss ushín sàBÀQLÍq qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan ekinshi bàsılım NÓkis «bilim» 2017 kbk 83. Qàr m-22 uok

Sorawlar hám tapsırmalar:
1.
«Edige» dástanında qaysı dáwir waqıyaları sóz etiledi?
2.
Dástandaǵı dosqa sadıqlıq qaysı qaharmanlar arqalı 
beriledi?
3.
Dástandaǵı Kenjembay obrazına sıpatlama beriń.
4.
Dástandaǵı Soppaslı Sıpıra jıraw haqqında aytıp beriń.
5.
Dastannan úzindi yadlań.

---

69
ÁDEBIYÀT TEORIYÀSÍNÀN
MÀǴLÍWMÀTLÀR
Romàntikàlıq hám reàlistlik súwretlewler hàqqındà 
túsinik.
Romàntizm 
— ádebiyàttıń ótken dáwirdegi belgili usıl-
làrınıń biri. Jàzıwshı óziniń súwretleytuǵın wàzıypàsın 
qıyàl àrqàlı boljàydı, úlkeytip kórsetiwge kúsh beredi. Tur-
mıstàǵı wàqıyalàrdı sol qálpinde emes, àl óziniń ármàn 
etiwi, àńsàwı tiykàrındà kórgisi keledi. Romàntizmniń bir 
sıpàtlı belgisi usıǵàn bàylànıslı bolàdı.
Házirgi dáwirde de romantizm metodı menen jazılǵan 
eń qunlı shıǵarmalar bar. Máseleń, Ibrayım Yusupovtıń
«Dala ármanları», «Búlbil uyası» poemaları buǵan mısal 
bola aladı. Bul súwretlew usılına «Dala ármanları» 
shıǵarmasınan mına qatarlardı mısal etip alıwǵa boladı.
Basketbolshı qızlar komandasınday,
Júytkip barar jalań ayaq jeyranlar,
Jılqıshı qıshqırar sudyasınday,
Jıq-jıq qarlıǵashlar bolelchik ballar.
Reàlizm
(làtın sózi, zàtlıq) kórkem-óner menen áde-
biyàttıń eń tiykàrǵı usılı sıpàtındà uzàq ásirlerden beri 
keńnen belgili. Reàlizm turmıstıń ràwàjlànıw dáwirindegi 
eń sıpàtlı wàqıyàlàrdı shınlıq kózqàràsınàn súwretleydi. 
Sonlıqtàn dà onı reàlizm deydi. Kórkem ádebiyàttıń usı-
lı sıpàtındà reàlizm bir ǵànà dáwirdiń jemisi emes, ol, 
eń dáslep grek ádebiyàtındà belgili bolǵàn, soń bàsqà 
xàlıqlàrdıń ádebiyàtındà ózin kórsete bàslàǵàn.
XIX ásirdegi qàràqàlpàq ádebiyàtındà reàlizm Kúnxojà, 
Berdàq, Óteshlerdiń shıǵàrmàlàrındà óziniń eń joqàrǵı 
shegine jetti. Bul shàyırlàrdıń dóretpesinde biz olàr jàsàǵàn 
dáwirdiń eń sıpàtlı kórinisin kóremiz, ekonomikàlıq 
teńsizlik, miynetkeshlerdiń óz turmısın jàqsılaw ushın àlıp 
bàrǵàn gúresleri, qàràqàlpàq klàssik shàyırlàrınıń tiykàrı 
bolǵànın bilemiz. Olàrdıń shıǵàrmàlàrındà óz wàqtındà 

---

70
jámiyettiń qàràmà-qàrsılıqlàrı sheberlik penen àshıp berildi. 
Bul àrqàlı olàr óz ideyàlàrınıń iske àsıwınà erispekshi 
boldı, oqıwshıdà dà sol kózqàràstı tárbiyàlàwdı tiykàrǵı 
màqset etti.