International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30
510
-
email fishing - elektron pochta orqali hujum;
-
vishing - ovozli pochta orqali hujum.
Ko‘pgina fishing hujumlari birinchi qarashda
aldash uchun shubha
tug‘dirmaydigan havolalar va fayllardan foydalanadi. Xakerlar psixologik hiyla-
nayranglardan ham foydalanadilar va o‘z yo‘lini topish uchun kim bo‘lishni
bilishgan. 2020 yilda COVID-19 bilan bog‘liq ko‘plab fishing elektron pochta
xabarlari bo‘ldi. Hujumchilar bizning qo‘rquvimiz bilan o‘ynab, Jahon sog‘liqni
saqlash tashkiloti nomidan ma’lumot yuborishgan. Boshqa kiber jinoyatchilar
biznes, kreditlar va siyosat bilan bog‘liq bo‘lgan clickbait sarlavhalaridan
foydalanganlar.[1]
Fishing ijtimoiy muhandislik hujumining bir turi bo‘lib, ko‘pincha
foydalanuvchi ma’lumotlarini,
jumladan, login ma’lumotlari va kredit karta
raqamlarini o‘g‘irlash uchun ishlatiladi. Bu ishonchli shaxs sifatida niqoblangan
tajovuzkor jabrlanuvchini elektron pochta, tezkor xabar yoki matnli xabarni ochib,
aldaganida sodir bo‘ladi, Keyin qabul qiluvchi zararli havolani bosish uchun
aldanib qoladi, bu zararli dasturlarning o‘rnatilishiga, to‘lov dasturi hujumining bir
qismi sifatida tizimni muzlatib qo‘yishiga yoki maxfiy ma’lumotlarning oshkor
etilishiga olib kelishi mumkin. Hujum halokatli oqibatlarga olib kelishi mumkin.
Jismoniy shaxslar
uchun bu ruxsatsiz xaridlar, pul mablag‘larini o‘g‘irlash yoki
o‘g‘irlikni aniqlashni o‘z ichiga oladi. Elektron pochta phishing minglab soxta
xabarlarni yuborgan tajovuzkor, qabul qiluvchilarning kichik bir qismi
firibgarlikka tushib qolgan bo‘lsa ham, muhim ma’lumot va katta miqdordagi pulni
olishi mumkin. Yuqorida ko‘rsatilganidek, tajovuzkorlar muvaffaqiyat darajasini
oshirish uchun foydalanadi.[2]
Spyware bu kompyuter foydalanuvchilarining faoliyatini nazorat qiluvchi va
tashqi veb-saytlarga foydalanish ma’lumotlarini
yuboradigan maxfiy dasturiy
paketlarga ishora qiluvchi umumiy atama. Spyware tarmoq, tarmoqli kengligi va
ular iste’mol qiladigan boshqa resurslar tufayli qurilmalarning ishlashiga sezilarli
darajada ta’sir qilishadi. Misol uchun Keylogger kompyuter klaviaturasida
kalitlarni bosib ushlab turadi. Ayrim korxonalar va hukumat tashkilotlari
keyloggerlarni nozik uskunalar yordamida xodimlarning
faoliyatini qonuniy
ravishda kuzatish uchun foydalanishi mumkin, biroq keyloggerlar shuningdek,
jabrlanuvchilardan Internet orqali masofadan turib foydalanishi mumkin.[3]
Adware reklamalar yoki reklamaga linklar joylashtirilgan dasturlar bo‘lib
automatik tarzda reklamalarni ko‘rsatadi yoki komputerga yuklab oladi. Ular
asosan internetga bog‘langanda ishlaydi va foydalanuvchiga o‘zi xohlamagan
reklama web sahifalarini ko‘rsatadi, ular asosan browser bilan birgalikda ishlaydi.
Browser kengaytmalari qo‘shimcha o‘ziga xos xizmat va funksiya bo‘lib, siz ularni
osongina Google Chrome, Firefox va boshqa keng tarqalgan brovzerlarga qo‘sha
olasiz. Biroq ular o‘zining muallifiga daromad keltirish uchun reklamalarni
avtomatik tarzda ko‘rzatadigan yomon niyatdagi adware’larga xizmat qilish
ehtimoli juda katta.[4]
Ransomware kompyuterning to‘g‘ri ishlashiga
xalaqit beradigan va
ma’lumotlarga normal kirishni tiklash uchun pul talab qiladigan zararli
International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30
511
dasturlarning bir turi. Ransomware, ehtimol, yozish uchun eng oson zararli
dasturlardan biridir. Bu ularning keng tarqalishining sababidir. Biroq yaxshiroq
yozilgan to‘lov dasturlari mavjud va ularning ba’zilari hatto texnik yordamga ega
bo‘ladi. Ransomware har doim ham shaxsiy kompyuterni nishonga olmaydi.
Kiberjinoyatchining maqsadi moliyaviy daromad olish bo‘lganligi sababli,
uning
kichik va o‘rta kompaniyalarga hujum qilishi mantiqan to‘g‘ri keladi: ular uy
foydalanuvchisidan ko‘ra ko‘proq to‘lov qobiliyatiga ega va bundan tashqari,
shifrlangan buxgalteriya ma’lumotlar bazasi to‘lash uchun ancha kuchli
rag‘batdir.[5]
Spam zerikarli, lekin u ham tahdiddir. Garchi ko‘pchiligimiz
uning har
qanday shaklini taniy oladigan darajada bilimdon deb o‘ylashimiz mumkin bo‘lsa-
da, spamerlar potentsial qurbonlarni aldash uchun muntazam ravishda o‘z usullari
va xabarlarini yangilab turadilar. Haqiqat shundaki, biz doimo kiberjinoyatchilar
hujumiga uchrayapmiz va buning isboti sizning pochta qutingizda. Spam ommaviy
ravishda yuboriladigan istalgan kiruvchi, kiruvchi raqamli aloqa. Ko‘pincha spam
elektron pochta orqali yuboriladi,
lekin u matnli xabarlar, telefon qo‘ng‘iroqlari
yoki ijtimoiy tarmoqlar orqali ham tarqatilishi mumkin.
Spamerlar o‘zlarining kiruvchi xabarlarini ommaviy yuborish uchun ko‘plab
aloqa shakllaridan foydalanadilar. Ulardan ba’zilari kiruvchi tovarlarni sotuvchi
marketing xabarlaridir. Spam-xabarlarning boshqa turlari zararli dasturlarni
tarqatishi, sizni shaxsiy ma’lumotlarni oshkor qilish uchun aldashi yoki
muammodan xalos bo‘lish uchun to‘lash kerak degan fikrga qo‘rqitishi mumkin.
Elektron pochta spam-filtrlari ushbu turdagi xabarlarning ko‘pini ushlaydi va
telefon operatorlari ko‘pincha sizni noma’lum qo‘ng‘iroq qiluvchilardan "spam
xavfi" haqida ogohlantiradilar. E-pochta, matn, telefon yoki ijtimoiy media orqali
ba’zi spam-xabarlar o‘tib ketadi va siz ularni tanib
olishni va bu tahdidlardan
qochishni xohlaysiz.
Do'stlaringiz bilan baham: 
