Dizel yonilg’isining yonishi, setan soni. Reja: Dizel yonilg’ilarining xossalari, dizel yonilg’ilari sifatiga bo’lgan zamonaviy va perspektiv talablar

12-rasm.Dizel yonilg’isining setan sonini sovuq dvigatelni ishga
tushirish bog’liqligi grafigi. 

---

13-rasm. Setan sonini o’zgarishini dizel dvigatelining 
parametralariga bog’liqlik grafigi.
1-alangalanishni kechikish davri, T
k

2-bosimining oshish 
tezligi, 3-yonilg’ining solishtirma sarfi, g . 
Dizel yonig’ilarining past haroratdagi xossalari. 
Yilning 
sovuq 
vaqtida 
dvigatellarini 
ishlatishda 
yonilg’ining qovushqoqligidan tashqari, uning past haroratdagi 
xossalari ham katta rol o’ynaydi. Bu xossalari xiralashish va 
qotish hroratlari bilan baholanadi. Xiralanish harorati deb, 
yonilg’ining faza bo’yicha bir jinsliligi yo’qoladigan haroratga 
aytiladi. 
Masalan, dizel yonilg’isi rangsiz shishadan tayyorlangan 
probirkaga solinib, sovitilsa, muayyan haroratda u xiralasha 
boshlaydi, bunda parfin uglevodorodlar ajralib chiqishi 
natijasida yonilg’ining tashqi ko’rinishi o’zgaradi. Yonilg’i asta-
sekin sovitilsa parfin kristallari kattalashadi va yonilg’i 

---

harakatlanish 
qobiliyatini 
yo’kotadi. 
Yonilg’ining 
harakatlanuvchanligi yo’qoladigan harorat qotish harorati 
deyiladi. Yonilg’ining harorati shu darajaga etganda yonilg’i 
oquvchanligini yo’qotadi, yonilg’ini dvigatel ŝilindrlariga 
uzatishning iloji bo’lmay qoladi. Yozgi yonilg’ining qotish 
temperaturasi minus 10 
0
S dan, qishniki mo’tadil iqlimli zonalar 
uchun minus 35
0
S dan, sovuq zonalar uchun minus 45 
0
S dan, 
shimoliy yonilg’ilar uchun minus 55 
0
S dan yuqori èmas.
Mexanik aralashmalar va suv.
Yonilg’i apparati 
detallarini va dvigatelning o’zini eyilishiga sabab bo’lgani, 
shuningdek yonilg’ining uzluksiz uzatilib turilishiga zararli 
ta’sir ko’rsatgani uchun dizel yonilg’isi tarkibida mexanik 
aralashmalar va suv bo’lmasligi kerak. 
Yonilg’ining rusmlari.
Avtomobillar uchun uch rusmdagi: 
L (yozgi) 
Z (qishki) 
A (arktik) dizel yonilg’ilari ishlab chiqariladi. 
Dizel yonilg’isining turlari. 
Tarkibida oltingugurtning miqdoriga ko’ra ikki xil: 
1-massasi bo’yicha oltingugurt miqdori 0,2% gacha

---

2-massasi bo’yicha oltingugurt miqdori 0,5% gacha 
(arktik moylar uchun 0,4%) bo’lgan dizel yonilg’ilari bo’ladi. 
Dizel yonilg’isining shartli ifodasi. 
Barcha markadagi dizel yonilg’isining shartli ifodasi 
undagi massasi bo’yicha oltingugurt miqdori va yozgi yonilg’i 
uchun qo’shimcha ravishda o’t olish harorati, qishki yonilg’ilar
uchun qotish harorati ham yoziladi. Masalan, L-0,2-40 massasi 
bo’yicha oltingugurt miqdori 0,2% gacha va o’t olish harorati 
40
0
S bo’lgan, 3-0,2-35 oltingugurt miqdori 0,2 % gacha qotish 
harorati minus 35
0
S bo’lgan qishki dizel yonilg’isi A-0,4 
massasi bo’yicha oltingugurt miqdori 0,4% bo’lgan arktik dizel 
yonilg’isidir. 
Ishlatilishi.
L markali dizel yonilg’isi atrof havo harorati 
0
0
S dan yuqori, Z markali dizel yonilg’isi havo harorati minus 
20
0
S gacha, A markali dizel yonilg’isi havo harorati minus 50
0
S 
gacha bo’lganda ishlatiladi. 

---