3-mavzu. Statistik jamlash va guruhlash reja

natijaviy belgi
 
bо‘lib hisoblanadi.
Guruhlash belgisi tо‘g‘ri tanlangandan sо‘ng, eng muhim masalalardan biri, 
tо‘plam birliklarini guruhlarga ajratishdir. Bu yerda guruhlar soni va oralig‘i 
(intervali)ni aniqlash muammosi paydo bо‘ladi. Bu muammo miqdoriy belgilar 
bо‘yicha guruhlashga tegishlidir, chunki tipologik guruhlashda, odatda, guruhlar 
soni tekshirishning vazifasi bilan aniqlanadi. Masalan, aholini jinsi bо‘yicha 
guruhlash vazifasi qо‘yilsa, bu yerda guruhlar soni aniq - ikkita.
О‘rganilayotgan belgi birliklarining taqsimlanish xarakteriga qarab guruh 
oralig‘i teng va teng bо‘lmagan holda xamda ochiq va yopiq, maxsus 

---

kо‘rinishlarda bо‘lishi mumkin. 
Agar belgining variatsiyasi juda tor chegarada namoyon bо‘lib, taqsimlanish 
bir muncha tekis bо‘lsa oraliqlar teng qilib belgilanadi. Teng oraliq deyilganda 
barcha guruhlar uchun bir xil bо‘lgan oraliq tushuniladi. U quyidagicha hisoblanadi: 
n
x
x
i
min
max


yoki 
N
x
x
i





lg
322
,
3
1
min
max
bu yerda:
i
-oraliq kattaligi;
max
X
- belgining eng katga qiymati;
min
X
-belgining eng kichik qiymati;
N
-tо‘plamdagi birliklar soni;
n
-guruhlar soni.
Agarda guruhlar soni aniq bо‘lmasa, ularning optimal sonini Sterdjess 
formulasi bilan aniqlaymiz: 
N
n




lg
322
,
3
1
Teng bо‘lmagan oraliq
deyilganda guruhdan guruhga yo о‘sib boruvchi 
yoki kamayib boruvchi oraliq tushuniladi. Bunday oraliqlar odatda tо‘plam birliklari 
juda katta tarqoqlikka ega bо‘lgan hollarda qо‘llaniladi. Masalan, dо‘konlar kichik, 
о‘rta va yirik dо‘konlardan tashkil topgan bо‘lsa, ularni tovar oboroti bо‘yicha bir 
xil intervallarda guruhlarga ajratsak ayrim guruhlarga bitta ham dо‘kon tushmasligi 
mumkin. 
Teng bо‘lgan va teng bо‘lmagan oraliqlar yopiq va ochiq kо‘rinishda bо‘lishi 
mumkin. Agar oraliq "dan – gacha" aniq berilgan bо‘lsa, u holda oraliq yopiq 
kо‘rinishda bо‘ladi. Agar oraliq "gacha" dan boshlanib "undan yuqori" bilan tugasa, 
u holda oraliq ochiq kо‘rinishda bо‘ladi.