|
BOSHLANG‘ICH TA’LIMDA HAMKORLIK MUHITINI RIVOJLANTIRISHDA
PЕDAGOG MAHORATINING O‘RNI
Raxmatova Kenja Soliyevna
Buxoro tuman 28-maktabning boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
Maqolada pedagog hamkorlikning asosiy prinsiplari o‘qituvchi-o‘quvchi misolida yoritil-gan.
Muallif maqsadga erishish uchun o‘qituvchida pedagogik mahorat mukammal bo‘lishi za-rurligini
ta’kidlab, o‘qituvchi va o‘quvchining asosiy vazifalariga e’tibor qaratgan.
Kalit so‘zlar.
Pedagogik mahorat, pedagogik hamkorlik, obyekt va subyekt, muloqot,
o‘qituvchi va o‘quvchi dars jarayoni, vazifalar.
Shaxsni har tomonlama barkamol etib tarbiyalash nihoyatda murakkab jarayon bo‘lib, juda
qadim zamonlardan buyon ushbu faoliyatga jami-yatning yetuk kishilari jalb etilgan. Mazkur holat
II. Zamonaviy fan va ta’lim-tarbiya: muammo, yechim, natija
http://interscience.uz/
248
yosh avlod tarbiyasi, uning tashkil etilishi mazmuni nafaqat shaxs kamoloti, balki jamiyat
taraqqiyotini ham belgilashda muhim ahamiyatga ega ekanligini anglatadi. Ushbu tajribalar
o‘qitish shakllarida foydalaniladigan o‘qitish qonuniyatlari, prinsiplarini ijodiy qo‘llashda, ilmiy
bilishga doir g‘oyalar, nazariyalar, qonuniyatlarni amaliyotga tatbiq etishda muhim aha-miyat
kasb etadi. Ayniqsa, qadimdan buyuk allomalar vatani bo‘lib kelgan O‘zbekiston-da yosh avlod
tarbiyasi mutlaqo o‘zgacha ma’no kasb etishi muqarrar.
Har bir yosh mutaxassisni puxta ilmiy-nazariy bilimlar bilan qurollantirish, egal-lagan ilmiy
bilimlarni amaliy faoliyatda qo‘llash uchun ko‘nikma va malakalarini rivoj lantirish, albatta, oson
ish emas. O‘qishga ilmiy, ongli munosabat bilan qaraydigan, mustaqil fikrlaydigan, mukammal
ma’lumotlarni egallashga layoqatli, bilish faolligi va aqliy mehnat madaniyatini o‘zida
mujassamlashtirgan yoshlarni voyaga yetkazish – muhim vazifa.
Bugungi kunda o‘qituvchi bilan ta’lim oluvchi hamkorligini tashkil etish masalasi, ayniqsa,
boshlang‘ich ta’lim va umumiy o‘rta ta’lim tizimi ta’lim jarayonida muhim aha-miyatga ega. Bu
ta’lim beruvchi uchun ham, ta’lim oluvchi uchun ham o‘z faoliyatini mustaqil tarzda tashkil
etishga oid nazariy yondashuvlardan biri bo‘lib, mazkur naza-riya o‘qituvchi-o‘quvchi
hamkorligini to‘g‘ri tashkil etish hodisasi bilan bog‘liq bo‘lgan yangi dunyoqarashdir.
Hamkorlikda o‘qitish g‘oyasi turli mamlakatlardagi, jumladan, Amerikadagi J.Xopkins
universiteti professori – R.Slavin (1990), Minnesot universiteti professori – Sh.Sharon (1998)
tomonidan tadqiq etilgan.
Amerika olimlari tomonidan ishlab chiqilgan hamkorlikda o‘qitish, asosan o‘quv chilarda
DTS va fan dasturida qayd etilgan bilim, ko‘nikma va malakalarni shakllanti-rish, Isroil va
Yevropa olimlari tomonidan tavsiya etilgan hamkorlikda o‘qitish, yuqorida qayd etilganidek,
ko‘proq o‘quvchilar tomonidan o‘quv materialini qayta ishlash va loyi-halash faoliyatini
rivojlantirish, o‘quv bahsi va munozaralar o‘tkazishni nazarda tutadi.
Hamkorlik pedagogikasining rivojlanishida o‘zbekistonlik ilg‘or pedagog-novator-lar:
N.Azizxodjaeva, Ishmuhamedov, J.Yo‘ldoshevlar pedagogik jarayon ishtirokchilari (o‘qituvchi
va o‘quvchilar) o‘rtasida insonparvarlik tamoyiliga asoslangan o‘zaro muno-sabatlarni tashkil
etish muhimligini ta’kidlab o‘tadilar.
Pedagogik hamkorlikning yuzaga kelishi uchun o‘qituvchi va o‘quvchi pedagogik
jarayonining o‘zaro aloqador subyektlari mavqeyida bo‘lishlari kerak. Zero o‘quv-biluv
jarayonining shaxsga yo‘naltirilganligi masalasi markazida ham ta’lim jarayonida uning
subyektlari orasidagi hamkorlikning mohiyati muhim ahamiyatga egadir. Bu esa o‘quv -tarbiya
jarayonidagi hamkorlik subyektlarning birgalikda yangi axborotlarni o‘zlashti-rishlari va o‘z
faoliyatlarida ijodiy qo‘llashlariga ko‘maklashadi.
Pedagogik mahoratni egallashda nazariy va amaliy kasbga oid bilimlarni egal-lash,
pedagogik jamoa bilan doimiy muloqotda bo‘lish ijobiy natijalar beradi. Binobarin, bunday
muhitda o‘zaro fikr almashish, shaxsiy mulohazalarni boshqalar tomonidan bildirilayotgan
qarashlar bilan taqqoslab, ularning to‘g‘riligi, haqqoniyligiga ishonch ho-sil qilish, mavjud
bilimlarni yanada boyitish, xato yoki kamchiliklarni aniqlash hamda ularni bartaraf etish yo‘llarini
topish imkoniyati mavjud.
O‘qituvchining eng muhim sifatlaridan biri – uning o‘quvchilar bilan o‘zaro hamkor-likda
ta’lim-tarbiyaviy faoliyatni samarali tashkil qilishi, ular bilan qizg‘in muloqot qila olishi va ularga
jonkuyar, mehribon rahbar bo‘lishidir. Pedagogik-psixologik yo‘nalish-larda olib borilayotgan
ilmiy-tadqiqot ishlarida o‘qituvchilarning sermahsul pedagogik faoliyatni amalga oshirishlari
uchun zarur bo‘lgan kommunikativ qobiliyati to‘g‘risida ko‘plab fikr va mulohazalar yuritilgan.
Hamkorlik pedagogikasida o‘qituvchi o‘quv jarayonida maslahatchi sifatida faoli-yat qiladi.
Ya’ni:
– o‘quvchilarga ko‘nikmalarini o‘qish jarayonida rivojlantirishga yordam beradi;
– turli xil yo‘nalishdagi reja (strategiya)larni qanday qo‘llash kerakligi bo‘yicha maslahat
beradi;
Do'stlaringiz bilan baham: |
