O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

13.3. Smeta xarajatlarining tarkibi, xarajat guruhlari va moddalari, 
ularni hisoblash. Byudjet me‟yorlari 
13.4. Smetalarni tuzish, tekshirish, tasdiqlash, ro„yxatga olish va 
moliyalashtirish tartibi
13.5.Byudjet 
tashkilotlarining 
byudjetdan 
tashqari 
mablag„lari, 
manbalari va ishlatish yo„nalishlari 
 
Tayanch so„z va iboralar:
moddiy ishlab chiqarish; noishlab 
chiqarish; byudjet tashkiloti; xarajatlar smetasi; byudjet mablag„lari 
bo„yicha xarajatlar smetasi; byudjetdan tashqari mablag„lar bo„yicha 
smeta; vaqtinchaliksmeta; doimiysmeta; jamlanma smeta; markazlashgan 
tadbirlar uchun smeta. 
13.1. Byudjet tashkilotlari haqida tushuncha, ular xo„jalik-moliyaviy 
faoliyatining o„ziga xos xususiyatlari 
―Iqtisodiyot nazariyasi‖ va ―Moliya‖ fanlaridan bizga ma‘lumki, iqtisodiyot va 
ijtimoiy hayot sohalari ikki yirik sohadan iborat (13.1-rasm): 
1. Moddiy ishlab chiqarish sohasi. 
2. Nomoddiy ishlab chiqarish (yoki noishlab chiqarish) sohasi. 
Moddiy ishlab chiqarish sohasida 
moddiy qiymatliklar yaratiladi, tovarlar 
ishlab chiqariladi, xizmatlar ko‗rsatiladi, ishlar bajariladi. 
Noishlab chiqarish sohasida 
turli xizmatlar (maishiy, kommunal, ijtimoiy, 
davlat boshqaruvi, mamlakat mudofaasi, milliy xavfsizlik, ichki ishlar xizmatlari) 
ko‗rsatiladi. 
Noishlab chiqarish muassasa va tashkilotlarining bir qismi tijorat hisobi 
asosida ish yuritsalar, bir qismi notijorat faoliyatini olib boradilar. Bu faoliyatning 
pirovard maqsadi tijorat foydasiga ega bo‗lish bo‗lmaydi, lekin ularning qo‗shimcha 
daromadlarni jalb qilishga bo‗lganintilishlarini ham inkor etmaydi. Bunday 
muassasalarning aksariyati ―byudjet tashkiloti‖ maqomida faoliyat ko‗rsatadi. 

---

177