O`zbekiston respublikasi оliy va o`rta махsus та’liм vazirligi bухоrо даvlat universiteti



Download 1,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet34/122
Sana07.11.2022
Hajmi1,8 Mb.
#861967
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   122
Bog'liq
hozirgi ozbek adabiy tili sintaksis

To`ldiruvchining ma’no turlari
.
 
To`ldiruvchi o`zi birikayotgan fe‘lning tabiatiga 
ko`ra vositali va vositasiz turlarga ajraladi. 
 
Vositasiz to`ldiruvchi bilan birikish faqat o`timli fe‘llarga 
xos. Shu boisdan vositasiz to`ldiruvchi o`timli fe‘lning ob‘ekt valentligini 
to`ldiruvchi so`z kengaytiruvchisidir. Vositasiz to`ldiruvchi vazifasida bosh yoki 
tuShum kelishigidagi so`z keladi. 
1.Bosh kelishikdagi vositasiz to`ldiruvchi: 
Bunda bulbul kitob o`qiydi. 
Bunda qurtlar ipak to`qiydi. 
Bunda ari keltiradi bol
Bunda qushlar topadi iqbol. 
2.TuShum kelishigidagi vositasiz to`ldiruvchi:
1.Sen bahorni sog`inmadingmi?. 
2. Har bir tuki kiyimlarini teshib chiqib ketgan edi.
Vositasiz to`ldiruvchi vazifasidagi so`z turli-tuman ma‘nolarni ifodalaydi. 
Vositasiz to`ldiruvchi o`timli fe‘lga bog`lanadi deyish o`timli fe‘l vositasiz 
to`ldiruvchini qabul qila olmaydi degani emas. O`timli fe‘llar ham vositali, ham 
vositasiz to`ldiruvchini o`ziga biriktiradi. O`timsiz fe‘llar esa faqat vositali 
to`ldiruvchilarnigina o`ziga biriktiradi.
Vositasiz to`ldiruvchi bevosita harakatni o`z ustiga olgan predmetni anglatsa
vositali to`ldiruvchi harakat qamrab olgan, lekin harakatga daxldor bo`lmagan 
predmetni ifodalaydi. Vositali to`ldiruvchi turli grammatik ko`rsatgichlar bilan 
ifodalanadi. 
jo`nalish kelishigi: Senga oldim. 
Chiqish kelishigi: Sendan oldim. 
yashayman
Men hozir Buxoroda o‘qituvchiman
xursandman
ikkinchiman


o`rin-payt kelshigi: Menda qoldi. 
ko`makchi: Sen uchun oldim.
 
To`ldiruvchining tuzilish turlari. 
Boshqa bo`laklar kabi to`ldiruvchilar hamda 
sodda yoki murakkab bo`ladi: 
1.Sodda to`ldiruvchi bir so`z yoki bir so`zga teng birliklar bilan ifodalanadi: 
1.Xotirangiz mening xotiramdan o`tkir ekan. 
2.U yana Pushkinga murojaat qildi.
3.Turmushimizda hamma narsa bir-biri bilan bog`liq. 
2.Murakkab to`ldiruvchi kengaygan birikmalar bilan ifodalanadi: 
1.Men MirzaCho`lni ham, Surxon diyorining Sherobod dashtini ham, Farg`ona 
vodiysining Yozyovon qumliklarini ham ko`rganman. 
2.Hasharchilarning shart-sharoitlarini yaxshilash, ularga yordam ko`rsatish to`grisida 
ko`rsatma berildi. 
3.Tevarak-atrof qushlar Chug`uriga, anvoyi gullar isiga to`lib ketdi.
Izohlanayotgan fe‘lning bo`sh o`rnini to`ldirishda sodda to`ldiruvchi ham 
kengaygan to`ldiruvchi ham bir xil mavqega ega bo`ladi-u qancha kengaygan 
bo`lmasin, baribir bir o`rinni to`ldiradi. Bir so`zdan iborat to`ldiruvchiga ham, bir 
necha so`z bilan kengaygan to`ldiruvchiga ham fe‘l valentligidan bitta bo`sh o`rin 
«ajratilgan». 

Download 1,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   122




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish