Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti "avtomatlashtirish va boshqaruv"

4.
 
Yerga ulovchi qurilmalarni hisoblash 
O‘qituvchi tomonidan ko‘rsatilgan jarayonlarni bajarishga kirishishdan oldin, 
Elektr uskunalarida yerga ulagich qurilmalarini to‘g‘ri o‘rnatishning umumiy 
qoidalarini o‘rganib chiqish zarur. Ularning mazmuni quyidagilardan iborat: 
a)
Himoyalovchi o‘chirish va himoyalovchi yerga ulagich qurilmalari, hamda 
qadamli kuchlanish tushunchalari: 
- himoyalovchi yerga ulagich, bu kuchlanish ostida qolishi mumkin bo‘lgan 
metalli tok yurmaydigan qismlarni oldindan yerga ulab qo‘yishdir (
7-rasm
). 
7-rasm. Yerga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ikki martta ulanish sxemasi
- qadamli kuchlanish, bir vaqtning o‘zida inson oyoqlari tegib ketgan yerning 
ikki nuqtasi orasidagi kuchlanish tushuniladi (
8-rasm
). 
8-rasm. Qadamli kuchlanish sxemasi: 
a – umumiy sxema; b – tokning inson oyog‘idagi tayanch yo‘zasidan oqib 
tushishi 

---

129 
9-rasm. Yerga qisqa tutashuv bo‘lgan hududda to‘g‘ri harakatlanish: 
a) yerga qisqa tutashuv bo‘lgan hududdan o‘zoqlashish tartibi; b) oyoqlarni 
to‘g‘ri harakatlanishi (oyoq izlari) tartibi 
v)
Elektrstansiya va podstansiyalarning elektr uskunalarida yerga ulagichni 
o‘rnatish: 
- 1000 V kuchlanishgacha bo‘lgan elektr uskunalarining umumiy shinalari 
(izolyatsiyali simlardan qilingan shinalardan tashqari), hamda shitlarida ish olib 
borilganda, ushbu uskunalardan kuchlanish olinishi va yerga ulanishi shart. 
Bu taqsimlovchi elektr uskunalarning ulamalariga ulangan elektr tarmoqlariga, 
shitlar yig‘imlariga va ularga ulangan jihozlariga yerga ulagichni o‘rnatish 
kerakligini, hamda mumkinligini naryad beruvchi yoki farmoyish beruvchi aniqlaydi; 
- 1000 V kuchlanishdan yuqori elektr uskunalarida ish olib borish uchun 
ajratilgan uchastkaga, kuchlanish qaysi tomondan berilishi mumkin bo‘lgan barcha 
taraflaridagi tok o‘tkazuvchi qismlarni hamma fazalari yerga ulanishi shart. Butunlay 
o‘chirilib, bitta yerga ulagich o‘rnatish yetarli bo‘lgan umumiy shinadagi ish bundan 
mustasno. 
g)
Elektr uzatish tarmog‘ida yerga ulagichlarni o‘rnatish: 
1000 V kuchlanishdan yuqori elektr uzatish tarmog‘ini taqsimlovchi elektr 
uskunalaridan o‘chirilgan joylarida va seksiyaga ajratadigan kommutatsion 
apparatlari oldida yerga ulanishi shart. 
Elektr uzatish tarmog‘ida yerga ulagichlarni o‘rnatish ruxsat etiladi: 
- 35 kV va undan yuqori kuchlanishli elektr uzatish tarmog‘ida asosiy elektr 
tarmog‘i ikki tomonidan yerga ulangan, shaxobchadagi podstansiyalarda esa, yerga 
ulagich o‘chirilgan tarmoq ajratgichlaridan keyin o‘rnatilgan bo‘lsa, bu elektr tarmoq 
yerga ulanmaydi; 
- 6-10 kV kuchlanishli elektr uzatish tarmoqlarini faqat bir taqsimlovchi elektr 
uskunalarida yoki bir seksiyaga ajratadigan asbob oldida yoxud taqsimlovchi elektr 
uskunalariga yoki seksiyaga ajratadigan asbobga yaqin turgan ustunda yerga ulash 
mumkin. Qolgan taqsimlovchi elektr uskunalarida va seksiyaga ajratadigan asboblar 
oldida elektr uzatish tarmog‘iga qo‘yiladigan yerga ulagichlar, ish joyi bilan ushbu 
taqsimlovchi uskunalar yoki seksiyaga ajratadigan asboblar oralig‘ida o‘rnatilish 
sharti bilan, o‘sha kuchlanish olinib o‘chirilgan elektr uzatish tarmoqlarini yerga 
ulamaslik mumkin; 
- elektr uzatish tarmoqlarida yuqorida qayd qilingan yerga ulagichlar, yerga 
ulash uskunalari bor ustunlarga o‘rnatilishi kerak; 

---

130 
1000 V kuchlanishgacha bo‘lgan elektr uzatish tarmoqlarida yerga ulagichni 
faqat ish joyiga qo‘yish yetarli.