Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti "avtomatlashtirish va boshqaruv"

6-MA’RUZA 

---

38 
ELEKTR MOTORLARI, KOMMUTATSION APPARATLAR VA 
KOMPLEKT TAQSIMLOVCHI USKUNLLAR, XAMDA TOK 
TRANSFORMATORLARINING ELEKTR XAVFSIZLIGI. 
REJA: 
1.
 
ELEKTR MOTORLARI 
2.
KOMMUTATSION APPARATLAR VA KOMPLEKT 
TAQSIMLOVCHI USKUNLLAR.
3.
TOK TRANSFORMATORLARI.
 
‘riladigan masalalar: Ba’zi elektr qurilmalarida ishlarni xavfsiz o‘tkazish 
masalalarini ko‘rib chiqish. 
Elektrodvigatellar va uning harakatga keltiruvchi mexanizmlarining tok 
o‘tkazuvchi va aylanayotgan qismlariga tegish bilan bog‘liq bo‘lgan ishlar olib 
borilganda, elektrodvigateldan kuchlanish olib tashlanishi shart. 
Elektrodvigatellarni tok o‘tkazuvchi qismlari va uning harakatga keltiruvchi 
mexanizmlariga va aylanayotgan qismlariga tegib ishlash kerak bo‘lmagan barcha 
ishlarni dvigatel ishlab turgan paytida bajarish mumkin. 
Elektrodvigatelda ish olib borilganda erga ulagichni elektrodvigatelni 
taqsimlovchi uskuna (shchit) bilan bog‘lovchi kabel elektr tarmog‘ining istalgan 
qismiga qo‘yish mumkin. Mexanizmlarning aylanayotgan qismiga tegish darkor 
bo‘lmagan ishlarni bajarishda va ulovchi muftani bo‘shatib ajratish kerak bo‘lgan 
taqdirda kabel elektr tarmog‘ini erga ulash talab qilinmaydi. 
Agar o‘chirilgan elektrodvigateldagi ishlar bajarilmayotgan yoki bir necha 
kunga to‘xtatilgan bo‘lsa, elektrodvigatelni elektr tarmog‘i bilan ulaydigan kabel 
elektr tarmog‘i elektrodvigatel tomonidan erga ulab qo‘yilishi shart. Kabelning 
ko‘ndalang kesimi ko‘chma erga ulash uskunasini qo‘llashga imkon bermasa, 1000 V 
kuchlanishgacha bo‘lgan elektrodvigatellarda kabelning fazalari payining ko‘ndalang 
kesimidan kam bo‘lmagan mis sim bilan yoki kabelni fazalari paylarini o‘zaro bir-
biriga ulab ularni izolyasiyalash keraq Ushbu erga ulash yoki kabel fazasi paylarini 
bir-biriga ulash, tezkor-dispetcherlik jurnalida ko‘chma erga ulagichlar singari 
hisobga olinishi shart. 
Nasoslar, tugun mo‘rilari va havo yuboruvchi uskunalar elektrodvigatellarida, 
agar ushbu uskunalarga ulangan mexanizmlar orqali elektrodvigatelni aylanib ketishi 
mumkin bo‘lsa, elektrodvigatellarda ishlashga ijozat berishdan oldin ularning 
zadvijka va shiberlari yopilishi va qulflanishi, shuningdek elektrodvigatel rotorlarini 
tormozlash choralari ko‘rilishi shart. 

---

39 
Ish olib borilayotgan elektrodvigatel yaqinida joylashgan bir xil turdagi yoki 
unga o‘xshash gabaritli elektrodvigatellarga, ishlab turishidan yoki zaxirada 
turganidan qat’iy nazar