Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

Shvetsariya teatri.
Shvetsariya betaraf mamlakat sifatida G'arbiy Ovro'po 
mamlakatlari orasida alohida o'rin tutib kelgan. Urushdan keyingi davrda bu 
mamlakatda iqtisodiyot qatori teatr san'ati ham tez taraqqiy etdi. Fashistlar 
Germaniyasi mavjudligida ko'pgina g'arbiy ovro'polik adiblar shu mamlakatda 
qo'nim topdilar. Brext, Uaylder kabi dramaturglarning bir qator asarlari Syurix va 

---

 
Jeneva teatrlarida ilk bor sahna yuzini ko'rdi. Bular urushdan so'nggi Shvetsariya 
teatri va dramaturgiyasi rivojiga o'z ta'sirini ko'rsatmay qolmadi. 
Urushdan so'nggi yillarda Shvetsariyada ikki yirik dramaturg yetishib chiqdi. 
Bular Maks Frish va Fridrix Dyurrenmattlar edi. Har ikkala dramaturg ham 
Brextning epik teatr uslubi ta'siri ostida ijod qilganlar. 
Frish va Dyurrenmatt asarlarida «tafakkur dramasi» shakllari rivojlantirildi. 
Ular o'z ijodida B. Brext dramaturgiyasiga xos «badiiy bo'rtma» ifoda usulidan 
keng foydalandilar. Ularning asarlarida ham, Brext asarlarida bo'lganidek, voqealar 
badiiy to'qima vositasida yaratilgan yurt va shaharlarda ro'y beradi. Frish va 
Dyurrenmattlar ijodini fashizmga qarshi da'vatkorlik ohanglari bir-biriga 
yaqinlashtirib turadi. To'g'ri, Frish ko'proq drama janrida ijod qilgan bo'lsa, 
Dyurrenmatt asosan komediyalar yozgan. 
Fridrix Dyurrenmatt (1928) dramaturgiyasining asosiy xususiyati Brextcha 
«uqdirish» estetik tamoyili bilan bog'liq. «Ulug' Romul»» (1948) Dyurrenmattning 
ilk komediyalaridan biri bo'lib, unda muallif tarixiy shaxsni bosh qahramon qilib 
olgan bo'lsada, tarixiy faktlarni o'zicha, erkin tarzda talqin etgan: bu, bir jihatdan, 
mumtoz pyesalar va hukmdorlarga qaratilgan pyesa — parodiya bo'lsa, ikkinchi 
jihatdan, siyosiy parodiya hamdir; Romul Rim imperiyasining tez orada qulashiiii 
biladi va buni o'zi ham juda-juda xohlaydi, qizig'i shundaki, bu hukmdor davlat 
ishlarini chetga surib qo'yib, parrandachilik bilan shug'ullanadi.
Dyurrenmattning «Keksa xonimning tashrifi» (1955) tragiko-mediyasida 
mutoyiba va bo'rtma usullar keng qo'llanilgan. Asar shu jihati bilan jahon teatri 
doirasida e'tirof etildi. 
Dyurrenmattning «Fiziklar» (1960) pyesasida mashhur olim Febius bu telba 
olamni sog'lomlashtirib bo'lmaydi, deya jinnixonada jon saqlashga ahd qiladi; 
ugina emas, boshqa sohaning kazo-kazo vakillari ham o'zlariga shu qismatni 
tanlaganlar. Dyurrenmatt o'z ijodida ijobiy qahramon qiyofasini yaratish vazifasini 
qo'ymagan. Zero, u noxush voqealami ifodalash kishilarni oxiri ijobiy xulosalar 
chiqarishga olib keladi, deb hisoblaydi. 

---