Tabiiy fanlar va geografiya Fakulteti dekani: dots. V. Azizov

Qishloq xo

’jaligi yerlari. Yer fondining holati, undan foydalanish va o’zgartirish atrof-

muhit  ekologik  holatining  asosiy  mezoni  hisoblanadi.  O

’zbekistondagi  umumiy  44,89  million 

gektardan ortiq maydonning 44,4 million gektari yoki 96,9 foizi turli toifadagi foydalanuvchilar 

ixtiyorida. Ayni paytda qishloq xo

’jaligi ekinlari uchun ajratilgan maydon 22,3 million gektarni, 

shuning 4,2 million gektarini yoki umumiy maydonning 9,4 foizini sug

’oriladigan ekinlar tashkil 

qiladi.  Bu  yerlarda  yalpi  qishloq  xo

’jaligi  mahsulotining  95  foizi  yetishtiriladi.  O’rmonlar 

maydoni  1329,8  ming  gektarga  ko

’paydi.  Bunga  o’rmonlarni  hisobga  olish  tizimini  aniqlash 

evaziga  erishildi.  Bunday  o

’rmonlar  tarkibiga  2003  yildan  boshlab,  avval  qishloq  xo’jaligi 

ekinlari  toifasiga  kiritilgan  ekinlar  va  bo

’tazor yaylovlar ham kiritildi. Sug’orish uchun yaroqli 

yer  resurslari  turli  baholashlarga  ko

’ra 7-10 million gektarni tashkil qiladi. Ular bo’z va o’tloq 

yerlar (16%), o

’tloq yerlar (44%), bo’z yerlar (30%), taqir-o’tloqlardan (10%) iborat.  Keyingi 6 

yilda qishloq xo

’jaligi ekinlari tuzilmasi deyarli o’zgargani yo’q (4.2-rasm). Unda pichanzorlar 

va  yaylovlar  katta  qismni  egallasa,  ko

’p  yillik  ekinlar  ulushi  kichik  qismni  tashkil  etadi.  Eng 

katta  sug

’oriladigan  yerlar  (400  ming  gektardan  ziyod)  Qoraqalpog’iston  Respublik-asi  va 

Qashqadaryo  viloyatida  joylashgan  (4.3-rasm).  Qishloq  xo

’jaligi  ekinlari  tarkibi,  statistika 

hisobotlariga qishloq xo

’jaligi ekinlarini (sabzavotlar, poliz, boshoqli, ozuqa ekinlari, ko’p yillik 

daraxtzorlar  va  boshqalar)  ekish  uchun  foydalaniladigan  tomorqa  yerlar  (dehqon  xo

’jaliklari 

yerlari)  kiritilmaydi.  Dehqon  xo

’jaliklari  ayni  paytda  xo’jalik  yuritishning  eng  samarali 

shakllaridan biri hisoblanadi va mamlakatda yalpi qishloq xo

’jaligi mahsulotining katta qismini 

yetishtiradi.