Tabiiy fanlar va geografiya Fakulteti dekani: dots. V. Azizov

Umumiy  suv  resurslari.  Boshqa  joylarda  bo

’lgani  kabi  mintaqada  suv  resurslari 

shakllanishining asosiy manbai atmosfera havosi olib keladigan namlik hisoblanadi. O

’rta Osiyo 

hududidan  havo  massasi  bilan  birga  bir  yilda  o

’rtacha  qariyb  2700  km3  suv  suzib  o’tadi. 

Taxminan 490 km3 yoki 20 foiz yomg

’ir va qor ko’rinishidagi suv yer yuzasiga tushadi. Tog’li 

joylarda Ushbu yog

’ingarchiliklarning bir qismidan mintaqa hududida 132 km3 tashkil etadigan 

daryo oqimi hosil bo

’ladi. Orol dengizi havzasining muzliklarida 466 km3 suv to’plangan (1980 

yildagi  ma

’lumotlarga  ko’ra).  Amudaryo  havzasi  tog’  daryolarining  suv  resurslari  46,6  km3  , 

Sirdaryoniki  -  5,6  km3  sifatida  baholanadi.  Odatda  suv  resurslari  miqdori  sifatida  sug

’orish 

---

 

27 

uchun  asosiy  suv  chiqarish  inshootlaridan  yuqorida,  daryolarning  tog

’  tepaliklariga  tutashib 

ketgan  oqimlari  hosil  bo

’ladigan hududlardan chiqishida hosil bo’ladigan daryo oqimi ko’lami 

qabul  qilinadi.  O

’rta Osiyoning tekis hududlarida suv oqimi faqat suv ko’p bo’lgan yillarda va 

faqat  uning  ayrim  uchastkalaridagina  hosil  bo

’lishi  mumkin.  Orol  dengizi  havzasidagi 

daryolarning suv resurslarini baravar taqsimlashning iloji yo

’q (3.1-rasm) va bu ustki oqim hosil 

bo

’lishining tog’li hududlar uchun qulay va cho’l hamda yarim cho’llardan iborat bepoyon tekis 

hududlar  uchun  noqulay  sharoitning  keskin  farq  qilishi  bilan  izohlanadi.  Keyingi  o

’n  yilda 

Amudaryo  oqimi  muayyan  darajada  o

’zgardi (3.2-rasm). Suv kam bo’lgan 2000-2001  yillarda 

Amudaryo etagi va del

ьtasida keskin suv taqchilligi sezildi.