Toshkent davlat sharqshunoslik instituti tarjimashunoslik

       60 

 

 

 

So‘zma-so‘z  va  hijjaviy  tarjima.  Ya.I.Resker  “doslovniy”  va  “bukvalniy”  terminlarining  ma’nolari 

boshqa-boshqa  bo‘lib,  ularni  bir-biri  bilan  aralashtirish  yaramasligini  alohida  qayd  etgan  edi:  “…  so‘zma-

so‘z  va  hijjalab  tarjima  qilish  degan  ikki  xil  tushunchani  aralashtirmaslik  kerak.  Hijjalab  tarjima  qilish  – 

turli-tuman tillarning so‘zlari o‘rtasidagi nuqul tashqi, shakliy o‘xshashlikka asoslangan mexanik tarjimadir. 

Bu  tarjima  sohasidagi  formalizmdir.  So‘zma-so‘z  tarjima  esa  “so‘zni-so‘z”  bilan,  hech  narsani 

almashtirmasdan  yoki  qayta  guruhlashtirmasdan  qilingan  tarjimadir.  Hijjalab  tarjima  qilishga  yo‘l  qo‘yib 

bo‘lmaydi. So‘zma-so‘z tarjima esa muayyan hollarda qonuniy hodisadir”

34

. 

Demak, doslovniy perevod – aniq tarjima, bukvalniy perevod – hijjalab tarjima qilish 

So‘zma-so‘z tarjimaga misollar:  

1. 

Terpi,  kazak,  atamanom  budesh.  –  Sabr  qil,  kazak,  ataman  bo‘lasan.  (Erkin  tarjimasi:  Sabr 

qilsang, g‘o‘rada halvo bitar). 

2. 

Yesli  vrag  ne  sdayotsya,  yego  unichtojayut.  –  Agar  dushman  taslim  bo‘lmasa,  uni  yanchib 

tashlaydilar. 

3.  Duraku zakon ne pisan. – Ahmoqqa qonun bitilmagan. 

4. Zo‘ri behuda miyon meshikanad. – Behuda kuchanish belni sindiradi.  

5. Holva degan bilan og‘iz chuchimaydi. – “Xalva” skolko ne govori, vo rtu sladko ne stanet. 

Hijjaviy tarjimaga misollar:  

1. “krestyanin krepko osel – dehqon mustahkam eshak (dehqon mustahkam o‘rnashdi) 

2. “park zanesen snegom” – “parkni qor bosdi” (par qor bilan olinib ketildi) 

3. uglovatiy (qo‘pol, dag‘al) – burchakli 

4. barxatniy golos (Mayin ovoz) – duxoba ovoz 

5. golubie glaza (ko‘k ko‘z) – kaptar ko‘zlar 

6. krasa i gordost (ko‘rk va savlat) – bo‘yoq va faxr 

7. uchenaya sobaka (o‘rgatilgan it) – olim it 

8. Jigar-bag‘rim kabob bo‘ldi (Mashrab). – Serdse stalo shashlikom. 

9. U qizilmag‘izdan kelgan edi (A.Qodiriy. “Obid ketmon”). – On priexal iz Kizilmagiza. 

10. Perevesti dux (Kafka). – Ruhiyatni tarjima qilmoq (V.Fayzullo tarjimasi).  

Akram Qodiriyning “Tarjimon” nomli bir pardali komediyasi. Mulla Mirgarang yozgan ariza: “Glavni 

bosh paxtaqo‘mg‘a. Maya jilizni daro‘ga yuk taskayt. Adin polovina luna bo‘ladi. Xotinim uyda pitir delayt. 

Shunga denga dayut.” 

“Bagdadskiy vor” – “Bag‘dod ham bor”. “Va glavniy roli” – ya’ni aptamibilini ro‘lini burab turadigan 

odam. “Miravuy bayavik – “Meros boyvachchasi”.