Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

Hosilaviy vositalar CFD operatsiyalari. 
Oltin bozoridagi investorlar 
oʻrtasida eng ommabop vosita valyutalarning farqiga asoslangan (CFD) bitimlar 
hisoblanadi. Shu vaqtgacha biz tabiiy metall bozorlarini tashkil etishni va faoliyat 
yuritishni koʻrib chiqqan edik. Biroq virutal vositalar bilan sado qilish bilan 
bogʻliq boshqa qism ham katta qiziqish uygʻotadi. Jahon moliya bozorlari 
tendensiyasini oʻzgartirib yuborgan amaliyotlar ichida savdoni tezkor vositalar 
orqali amalga oshirish alohida ahamiyatga ega. 1970-yillarda boshlangan foizli 
stavkalarning va valyuta kurslarining oʻzgarishi davri ortib borayotgan xatarlarni 
boshqarish uchun foydalanishi mumkin boʻlgan yangi moliyaviy vositalarga 
boʻlgan ehtiyojni yuzaga keltirdi. Hosilaviy moliya vositalari industriyasining 
rivojlanishi koʻp jihatdan ularning bozordagi oʻzgaruvchan yoʻnalishlarga tez va 
samarali aks taʼsir koʻrsatish qobiliyatlari bilan bogʻliq.
Fyuchers
. Jahon amaliyotida oltin fyuchers bitimlari bir necha birjalarda 
savdo qilinadi, bunda oltin bilan savdo qilish uchun tuziladigan bitimlarning eng 
koʻp hajmi Nyu-York Tovar birjasi (COMEX)da tuziladi. U yerda oltin bilan 
operatsiyalar 1974 yildan boshlab amalga oshirila boshladi. Fyucherslar bilan 
operatsiyalarning asosiy maqsadi xedjirlash va spekulyatsiyalardir. Mazkur 
bitimlarning jozibadorligi shundaki, uni tuzish uchun katta pul yoki koʻp 
miqdordagi tovar boʻlishi shart emas. Nisbatan uncha katta boʻlmagan kapitalga 
kiritiladigan mablagʻlar katta foyda keltirishi mumkin. 
Shoshilinch bitimning boshqa ommabop shakli 1976 yilda birinchi marta 
kiritilgan oltinga opsion hisoblanadi, bunday shakl Amerikada u bilan oʻtkazilgan 
operatsiyalardan soʻng 1982 yilda keng tarqalib ketdi. 

---

111 
Xejdirlashning boshqa vositalariga nisbatan 
opsion
shunisi bilan 
jozibadorki, u konʼyukturaning noqulay oʻzgarishidan muhofaza qilish maqsadida 
ijro etish narxini qayd qilishdan tashqari u qulay konʼyukturadan foydalanish 
imkonini beradi. Opsion xaridorining yoʻqotishlari maksimal miqdori toʻplangan 
mukofot bilan chegaralangan, yutuq esa imkoniyatli tarzda chegaralanmagan. Mos 
ravishda, opsion sotuvchisi uchun aksincha vaziyat paydo buladi. Opsionlar 
birjadan tashqari bozorda ham muomalada boʻlishi mumkin. Bunday opsionlar 
dilerlik opsionlari deyiladi. Ular farq qiluvchi jihatlari shundaki, u birja tomonidan 
emas, balki aniq yuridik shaxs tomonidan emitatsiya qilinib, u opsionning ijro 
etilishini kafolatlaydi. Bunda dilerlik opsionlarini ikki guruhga ajratish mumkin: 
- xususiy spekulyativ talabni qondirish uchun chakana bozorda sotish uchun 
moʻljallangan opsionlar; 
-