Elektronika va elektrotexnika

Elektrodinamika
— fizikaning elektromagnit hodisalarni oʻrganish bilan 
shugʻullanadigan boʻlimi. Klassik E., kvant E. va harakatlanuvchi muhit E.sidan 
tarkib topgan. Klassik E. ikki qismdan iborat; 1) klassik makroelektrodinamika — 
makroskopik elektromagnit hodisalarning klassik nazariyasi; uning asosiy 
qonuniyatlarini 
J. 
Maksvell 
tenglamalari 
ifodalaydi; 
2) 
klassik 
mikroelektrodinamika — mikroskopik elektr harakatlarining klassik nazariyasi, 
uning asosiy qonunlarini Maksvell — Lorens differensial tenglamalari ifodalaydi. 
Kvant E. juda kichik fazo va vaqt oraligʻida oʻzgaruvchi elektromagnit maydoni va 
zaryadli zarralar bilan oʻzaro taʼsirini uning uzunliklari xossalari, yaʼni kvant 
xossalarini eʼtiborga olgan holda oʻrganadi va elektromagnit hodisalarning kvant 
nazariyasi hisoblanadi. Harakatlanuvchi muhitlar E.sida harakatlanuvchi jismlarda 
roʻy beradigan elektromagnit hodisalar ularning xossalari, xususan, harakatlanuvchi 
muhitda tarqaladigan elektromagnit toʻlqinlarning tarqalish jarayoni oʻrganiladi. 
E.ning bu sohasi nisbiylik nazariyasi bilan bogʻliq. 
Elektrodinamika - bu zaryadlangan jismlarning o'zaro ta'sirini o'rganadigan, 
shuningdek, elektromagnit maydonning ushbu zaryadlarga ta'sirini o'rganadigan fan. 
"Elektr zaryadi" atamasini bunday tushunish har doim ham emas edi. Ushbu fanni 
o'rganishning dastlabki bosqichlarida zaryad - bu o'ziga xos efir suyuqlik ekanligiga 
ishonishdi, uning organizmda mavjudligi yoki yo'qligi tananing elektr o'zaro ta'sir 
qilish qobiliyatini yoki qobiliyatsizligini belgilaydi. Biroq, bu, albatta, bunday emas. 
Ikki ingliz bu bahsga nuqta qo'ydi: Jozef Tomson va Ernest Ruterford (5-rasm). 
Birinchisi 1897 yilda elektronni kashf etdi. 
 

---

Elektrodinamik sistema asboblari 
Elektrodinamik sistema asboblarida aylantiruvchi moment (holat) qo‘zg‘almas 
(2) va qo‘zg‘aluvchan (3) g‘altaklar toklarining o‘zaro ta’sirida hosil bo‘ladi (1.64-
rasm). Asbobni zanjirga ulanganda qo‘zg‘aluvchan qismining burchak burilishi 
o‘zgarmas tok zanjiridagi g‘altaklardan o‘tayotgan toklarning yig‘indisiga 
proporsional. O‘zgaruvchan tok zanjirida aylanuvchi moment o‘rtacha davri va 
asbob qo‘zg‘aluvchan qismining burchak burilishi ta’sir etayotgan tokning ta’siridan 
tashqari fazalarning burchak surilishiga ham bog‘liq. Elektrodinamik sistema 
asboblari ampermetr, voltmetr, vattmetr sifatida ishlatiladi. Shuni aytib o‘tish 
kerakki, ampermetr va voltmetr shkalalari kvadratik, ya’ni (a 
∼
I2), vattmetrniki esa 
bir xil oraliq o‘lchamlarda bo‘ladi. 
1.64-rasm