O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti “ davlatiy moliya

3-ilova.
Nazorat savollari 
1. Sohibqiron Amir Temur va Prezident I.A.Karimovlar-ning byudjet-soliq 
siyosatini takomillashtirishning funda-mental asoslari (ustuvor yo‘nalishlari) 
borasidagi qarashlarida umumiylik, o‘xshashlik, bir-birini to‘ldiruv-chanlik, 
davomiylik jihatlari bormi? Ularni topish niyatida, astoydil, bir qidirib ko‘ring-chi, 
topaolasizmi?! 
2. Birinchi Prezidentimiz «Bozor munosabatlariga o‘tish sharoitida soliqlar 
iqtisodiy siyosatni amalga oshirishda eng muhim boshqaruvchi omil bo‘lib 
qoladi», degan fikrni bildirayapti. Nega? Buning sabablari nimalardan iborat? 
3. «Soliqlar xazinani to‘ldirish siyosatining asosiy unsuri bo‘lib, davlat 
byudjetining daromad qismi eng muhim umumdavlat, xalq xo‘jaligi vazifalarini 
hal etish uchun zarur bo‘lgan miqdorda shakllanishini ta‘minlashi lozim», deb 
mamlakatimiz rahbari bu erda qanday ikki asosiy g‘oyani ilgari surilayapti? 
4. «Jismoniy shaxslardan olinadigan soliqlar, bir tomondan, xodimlarni o‘z 
mehnati bilan ijtimoiy ishlab chiqarishda faol ishtirok etishga rag‘batlantirishi, 
ikkinchi tomondan, ish haqi darajasi sarflangan mehnat samarasiga mutanosib 
bo‘lishga yordam ko‘rsatishi, mehnatkashlarning daromadlaridagi tafovut asossiz 
ravishda katta bo‘lishiga olib kelmasligi lozim». Sinchkovlik bilan e‘tibor 

---

177 
beringchi, bu erda jismoniy shaxslardan olinadigan soliqlar oldiga, aslida, qanday 
uch murakkab vazifaning qo‘yilganligi ma‘lum bo‘ladi? 
5. «Korxonalar zimmasidagi soliq yukining engillashti-rilishi, qo‘shilgan 
qiymatdan olinadigan soliq stavkasining kamaytirilishi oqibat natijada ishlab 
chiqarishni jonlash-tirishga olib kelishi lozimki, bu narsa iqtisodiyotni 
barqarorlashtirish muammosini hal etishda g‘oyat katta ahamiyatga ega». Fikrda 
bildirilgan tadbirlarning (soliq yukining engillashtirilishi, qo‘shilgan qiymatdan 
olinadigan soliq stavkasining kamaytirilishi) amalga oshirilishi o‘zining ma‘lum 
bir chegarasiga ega ekanligi qayd etib o‘tilmayaptimi? 
6. ―Soliq kodeksi‖ga muvofiq hozirgi paytda soliqlar sonining nechta ekanligini 
aniqlash sanovchining saviyasiga, uning iqtisodiy bilimlilik darajasiga bog‘liq‖ 
degan fikrga qo‘shilasizmi yoki uni rad etasiz? Nima uchun? 
7. «Soliq tizimining eng muhim vazifasi - ishlab chiqarishni rivojlantirishga, 
moddiy xom ashyo, tabiiy, moliyaviy va mehnat resurslaridan, to‘plangan mol-
mulkdan samarali foydalanishga rag‘batlantiruvchi ta‘sir ko‘rsatish-dir». 
Prezidentimiz tomonidan bildirilgan fikrni o‘qib, o‘quvchida «Bu fikr oldingi 
fikrga zid emasmikan?», - degan tasavvur tug‘ilmaydimi? Nega? Ma‘lum bir 
belgilarni inobatga oladigan bo‘lsak, bu erda soliq tizimining oldiga qo‘yilgan 
rag‘batlantirish bilan bog‘liq bo‘lgan eng muhim vazifalarni qanday guruhlarga 
bo‘lish mumkin? 
8. ―Soliq organlarini tashkil etishning butun tizimida ham tub o‘zgarishlarni 
amalga oshirish zarur. Bu idoralarning bosh vazifasi soliqlarning byudjetga o‘z 
vaqtida va to‘liq tushishini ta‘minlashgina emas, balki, eng muhimi, soliqqa oid 
jinoyatlarning oldini olish maqsadida soliq to‘lovchilarga yordam berish va 
ularning bu boradagi bilimlarini oshirishga ko‘maklashish, ular bilan muntazam ish 
olib borishdan iborat‖. Bu bildirilgan fikrdan qanday mantiqiy xulosalarni 
chiqarish mumkin?