Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

BIXEVIORIZM 
(ing. 
Behaviour
– xulq-atvor) — XIX a.ning oxiri - XX a.dagi 
amerika psihologiyasining yetakchi oqimlaridan biri. B. ta'limoti asosida odam va 
hayvon xulqida tashqi muhitdan bo‗ladigan ta'sir, qo‗zg‗atuvchi (stimul)ga javoban 
yuzaga keladigan xattiharakat va unga taalluqli nutqiy va hissiy javoblarning majmui 
yotadi. B. XX a.ning 20-yillarida yuksak darajada rivojlandi. B. atamasi va tadqiqot 
metodikalarining asosiy g‗oyalari antropologiya, sotsiologiya, siyosatshunoslik, va 
pedagogik fanlarga ham tadbiq etildi. Xulqni o‗rganish borasida bir-biri bilan bog‗liq bu 
fanlar Amerikada bixevioral fanlar deb ataladigan umumiy nom olgan. Hozir ko‗p 
hollarda B. g‗oyalari saqlanib qolgan, II-jahon urushidan keyin B. An‘analari qator 
tadqiqotlar, shun. dasturli ta'lim (Skinner) deb nomlangan amerikakonsepsiyalarida 
davom ettirilgan. Bixevioristik talqin insonni siyosiy jihatdan hulqning alohida turi 
sifatida ta'riflab, unga binoan ba'zi kishilar buyruq beradi qolganlari esa unga bo‗ysinadi. 
B. yondashuv hokimiyatni ob‘yektiv motivlashtirishga muhim ahamiyat berib, 

---

40 
hokimiyatni tushunishni individuallashtiradi, uni aniq shaxslar o‗zaro xatti-harakati 
darajasidagi hodisa sifatida ta'riflaydi. 
BLEF
(
ing.
) — maqtanchoqlik va b. maqsadlarda qilingan uydirma, yolg‗on, 
mavjud bo‗lmagan kuchlar va vositalar bilan qo‗rqitish. 
BLOK SIYOSIY
— davlatlar, partiyalar, guruhlar o‗rtasida doimiy va vaqtincha 
tuziladigan bitim (ittifoq). Birgalikda harakat qilish yo‗li bilan umumiy siyosiy 
maqsadlarga erishish uchun tuziladi. B.s. o‗z tarkibiga kiruvchi davlat, partiya va 
guruhlarning bevosita aholiga murojaat etishi, saylovlarda bir nomzodni ko‗rsatishi, 
yagona siyosiy yo‗lni ishlab chiqishi, koalitsiyaviy hukumat tuzishi kabi shakllarda 
uchraydi. 
BLOKADA
(ing. 
blockade
– qamal, qurshamoq) — 1) harbiy harakatni amalga 
oshirishning dushman ob‘yektini ajratib, yakkalab, tashqi aloqalarini izdan chiqarishga 
qaratilgan alohida shakli. Bundan maqsad dushman davlatning harbiy-iqtisodiy qudratini 
sindirib, taslim bo‗lishga majbur etishdan iborat; 2) (siyosiy) – biror davlatni muayyan 
talabni bajarishga majbur etish maqsadida uning tashqi aloqalariga putur etkazishga 
qaratilgan siyosiy tadbirlar tizimi. Siyosiy B. davlatni diplomatik jihatdan yakkalab 
qo‗yishda ifodalanadi. Siyosiy B. ko‗pincha iqtisodiy B., ba'zida harbiy B. bilan bog‗liq 
bo‗ladi. II-jahon urushidan so‗ng G‗arb davlatlari milliy mustaqillik uchun kurash yo‗liga 
o‗tgan davlatlarga qarshi siyosiy B.ni keng miqyosda qo‗lladi.