Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

KONSTITUTSIYAVIY SUD
— bir qancha davlatlarda yagona yoki asosiy ishi 
konstitutsiyaviy nazoratii amalga oshirish bo‗lgan alohida organ. Birinchi marta 1920-yil 
Avstriyada ta'sis kilingan. Shundan e'tiboran bu tartibot G‗arbiy va Sharqiy Yevropada 
keng yoyildi, shun., Osiyo, Afrika va Amerikaning ayrim mamlakatlarida qabul qilingan. 
K.s. odatdagi oliy sudlardan farq qilib, umumiy yurisdiksiya sudlari tizimiga kirmaydi. 
Ba'zi mamlakatlarda (mas. RF) K.s. alohida toifadagi sud hisoblanadi va shunga ko‗ra 
sud tizimiga kiradi, boshqa mamlakatlarda (GFR, Italiya, Ruminiya, Bolgariya, 
Mongoliya) – sud hokimiyatiga aloqasi yo‗q alohida nazorat organi hisoblanadi. K.s. 
a‘zolari parlament tomonidan saylanadi (GFR, Xorvatiya) yoki, davlat boshlig‗i 
tomonidan tayinlanadi (Kipr); ba'zida K.s. a‘zolarini parlament va hokimiyat hamda 

---

160 
adliyaning boshqa organlari tayinlaydi (mas., Italiya K.s.ni teng miqdorda prezident, 
parlament va magistratura tayinlaydi). K.s. konstitutsiyaviy nazoratni amalga oshirish 
bilan bir qatorda turli mamlakatlarda konstitutsiyaga sharh berish huquqiga ega, siyosiy 
partiyalarning faoliyati konstitutsiyaga muvofiq kelish-kelmasligi masalasini hal qiladi, 
vakolatlar bilan bog‗liq nizolarni ko‗rib chiqadi va hokaz. O‗zbekiston Respublikasi K.s. 
sud tizimiga kirib, qonunlar va b.lar hujjatlarning O‗zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasiga mosligini aniqlaydi, Konstitutsiya himoyachisi hisoblanadi. 
KONSTRUKTIV (FUNKSIONAL) IXTILOFLAR
— davlat va hokimiyat 
organlari, umuman siyosiy tizimdagi u yoki bu tashkilot, siyosiy partiyalar, jamoat 
tashkilotlarining funksiyalarini bajarishda o‗zaro yoki ko‗p tomonlama yuzaga keladigan 
nizolar, kelishmovchilik va ixtiloflar tushuniladi. K.f.i.lar odatda yuqori tashkilolarning 
aralashuvi va ta'siri natijasida barham topadi. Lekin, teng huquqga ega bo‗lgan davlat 
hokimiyati organlari o‗rtasidagi K.f.i.lar ko‗pincha qaysidir birini tarqatib yuborilishi 
bilan yakun topadi (mas., parlament tarqatib yuboriladi yoki hukumat qaytadan tuziladi).