Qadriyatlar ierarxiyasi

Halollik, hissiyot va sezgilar. 
Odatda biz axloqiy fazilatlarimizni haqiqatdan ham yuqori baholaymiz. Bu narsa
“axloq illyuziyasi” yoki “ustunlik illyuziyasi” deyiladi Aksariyat odamlar o'zlarini 
"boshqalarga" qaraganda halolroq deb hisoblaydi. Ushbu noto'g'ri tushunchani 
axloqiy qarorlar qabul qilishda ham hisobga olish kerak. 
Sezgi va his-tuyg'ular axloqiy ziddiyat sharoitida ajoyib barometr bo'lishi mumkin, 
ammo ularning barcha signallari ehtiyotkorlik bilan oqilona va halol tahlil qilinishi 
kerak. 
Biz tasodifiy hodisalar orasida naqshlarni topishga moyilmiz, bu tendentsiya juda 
uzoqqa borishi mumkin. Giyohvandlikni yo'q joyda ko'rish juda oson. Olimlar 
Uilyam Uord va Gerbert Jenkins bir guruh odamlarga gipotetik ellik kunlik 
“bulutni qalinlashtirish” tajribasi natijalarini ko‘rsatdi. Ular tajriba ishtirokchilariga 
ellik kunning qaysi birida bulutlar qalinlashgani va yomg‘ir yog‘ishi haqida gapirib 
berishdi. Darhaqiqat, bu ma'lumot tasodifdan boshqa narsa emas edi: goh bulutlar 
qalinlashgandan keyin yomg'ir yog'di, gohida esa yo'q. 
Boshqa tajribalar natijalari ham odamlar tasodifiy hodisalarni o'z e'tiqodlarining 
tasdig'i sifatida qabul qilishda xato qilishlarini tasdiqladi. 

---

Agar biz voqealarni oldindan sezish bilan sodir bo'lishiga ishonadigan bo'lsak, biz 
biror narsa haqida oldindan o'ylagan va keyinchalik sodir bo'lgan vaqtlarni qayd 
etamiz va eslaymiz. 
Shu bilan birga, biz hodisalarning tasodifiy bo'lmagan holatlarini kamdan-kam 
qayd etamiz va eslaymiz. Tasodifiy hodisalarni o'zaro bog'liq deb qabul qilish 
tendentsiyasi bizning nazorat illyuziyasini oziqlantiradi. 
Kolberg nazariyasi bo'yicha shaxs axloqiy rivojlanish bosqiqchilari. 
Lourens Kolbergning axloqiy rivojlanish bosqichlari
dastlab shveytsariyalik 
psixolog tomonidan ishlab chiqilgan psixologik nazariyaning moslashuvini tashkil 
qiladi.